Quan hệ Mỹ-Trung đang nồng ấm trở lại

Sau một thời gian căng thẳng do những vấn đề kinh tế và an ninh, quan hệ Mỹ-Trung nay có vẻ nồng ấm trở lại, thể hiện qua chuyến đi Bắc Kinh của hai đặc sứ Mỹ. Hai ông Larry Summers, cố vấn kinh tế chính của tổng thống Obama và Thomas Donilon, phó cố vấn an ninh quốc gia đã đến Trung Quốc từ ngày 5/9.

Chủ tịch Hồ Cẩm Đào và tổng thống Obama trong lần gặp hồi tháng tư 2010 (Reuters)

Khi tiếp hai ông Larry Summers và Thomas Donilon, chủ tịch Trung Quốc Hồ Cẩm Đào đã khen ngợi “những tiến bộ mới” trong quan hệ Trung - Mỹ. Nhà lãnh đạo Trung Quốc khẳng định rằng: “Trong các lĩnh vực thương mại, kinh tế, năng lượng, bảo vệ môi trường , văn hóa và trao đổi giữa hai dân tộc, sự hợp tác của chúng ta đã được mở rộng và tăng cường liên tục.” Chủ tịch Hồ Cẩm Đào cho biết ông sẵn sàng cùng với Hoa Kỳ thúc đẩy những mối quan hệ “lành mạnh và ổn định” giữa hai nước. 

Chỉ riêng cuộc gặp gỡ hôm nay đã là một sự kiện khác thường, vì hiếm khi nào chủ tịch Trung Quốc hạ cố tiếp các quan khách nước ngoài có hàm thấp hơn trong nghi thức ngoại giao. Ngay trong ngày đầu tiên của chuyến viếng thăm của hai đặc sứ Mỹ hôm thứ hai, cả hai bên đã khen ngợi lẫn nhau về sự nồng ấm trở lại trong quan hệ giữa hai nước. Tuy nhiên, hiện vẫn chưa rõ mục đích chuyến đi lần này, cũng như nội dung các cuộc trao đổi giữa hai bên, kết thúc ngày hôm nay. 

Kể từ đầu năm đến nay, Washington và Bắc Kinh đã trải qua nhiều giai đoạn căng thẳng do vụ Google, do vấn đề Tây Tạng, do việc Hoa Kỳ bán vũ khí cho Đài Loan và đặc biệt là do bất đồng về tỷ giá đồng nhân dân tệ. Bắc Kinh vẫn bị chỉ trích là giữ giá trị đồng nhân dân tệ ở mức rất thấp, có lợi cho xuất khẩu của Trung Quốc và khiến thâm thủng mậu dịch giữa Mỹ với Trung Quốc tăng cao ( lên đến 226,9 tỷ đôla năm 2009 ). Vấn đề Biển Đông cũng đã góp phần làm quan hệ Mỹ-Trung thêm rắc rối, kể từ khi Ngoại trưởng Hillary Clinton vào tháng 7 vừa qua kêu gọi giải quyết tranh chấp lãnh hải trên cơ sở đa phương, xem đó là vấn đề “quyền lợi quốc gia” của Mỹ. 

Đối chọi về quyền lợi, nhưng Mỹ - Trung vẫn cần nhau   

Nhưng quan hệ giữa hai cường quốc này đã được cải thiện dần dần trong những tháng gần đây, đặc biệt là nhờ cuộc gặp gỡ trong bầu không khí thân mật giữa tổng thống Obama với chủ tịch Hồ Cẩm Đào bên lề hội nghị thượng đỉnh nhóm G8 và G20 ở Canada tháng sáu vừa qua. Vào lúc đó, ông Obama đã mời lãnh đạo Trung Quốc sang thăm Hoa Kỳ, có thể là vào đầu năm tới. Tờ nhật báo Hồng Kông South China Morning Post hôm nay còn trích dẫn nguồn tin ngoại giao Trung Quốc cho biết là chính phủ hai nước đã đồng ý nối lại các cuộc thảo luận về quân sự, đã bị đình hoãn sau vụ Hoa Kỳ bán vũ khí cho Đài Loan. 

Như vậy, tuy đối chọi với nhau về quyền lợi ở một số mặt, rõ ràng là cả hai nước Hoa Kỳ và Trung Quốc vẫn đang cần lẫn nhau, ít ra là trong những hồ sơ quốc tế như Bắc Triều Tiên và Iran. Về mặt chính trị nội bộ, chủ tịch Hồ Cẩm Đào hiện đang củng cố thế lực trong bối cảnh ông chuẩn bị chuyển giao quyền lãnh đạo Đảng Cộng Sản Trung Quốc.

Về phần mình, tổng thống Obama hy vọng Bắc Kinh sẽ nhân nhượng trên vấn đề tỷ giá đồng nhân dân tệ, vốn bị coi là nguyên nhân chính khiến thất nghiệp ở Mỹ tăng cao, trong bối cảnh nền kinh tế Mỹ vẫn bị trì trệ và Đảng Dân Chủ có nguy cơ bị thua trong cuộc bầu cử giữa kỳ vào tháng 11 tới. Tuy nhiên, riêng trong hồ sơ thương mại, Bắc Kinh vẫn dứt khoát không nhượng bộ. Hôm qua, phát ngôn viên bộ Ngoại giao Trung Quốc đã bác bỏ áp lực của nước ngoài trên vấn đề tỷ giá đồng nhân dân tệ.