Cảng Gwadar Pakistan, viên ngọc trong chiến lược biển của Trung Quốc

Với việc tiếp quản hoạt động cảng Gwadar của Pakistan, Trung Quốc đã tiến thêm một bước quan trọng trong chiến lược bảo đảm nguồn cung ứng dầu khí từ Trung Đông, đồng thời mở rộng sự kiềm tỏa, bao vây Ấn Độ, đối thủ cạnh tranh đáng gờm tại Nam Á.

Cảng Gwadar, một hải cảng có vị trí chiến lược của Pakistan. DR

Ngày 30/01/2013, chính quyền Pakistan đã chấp thuận đợt chuyển giao cuối cùng quyền quản lý hoạt động cảng Gwadar từ tập đoàn Singapore PSA International cho công ty Nhà nước Trung Quốc China Oversea Port Holding.

Cảng Gwadar nằm trong biển Ả Rập, thuộc tỉnh Balutchistan (tây nam Pakistan), nơi tình hình thường xuyên căng thẳng do các bạo động, xung đột giữa các cộng đồng tôn giáo.

Cảng này còn nằm gần eo biển Ormuz, nơi luân chuyển một phần ba tổng khối lượng dầu khí thế giới được vận chuyển bằng đường biển. Đối với một cường quốc kinh tế phải nhập khẩu dầu khí từ Trung Đông và châu Phi, làm chủ được cảng Gwadar là một quyết định có tính chiến lược rất cao. Việc phát triển một hành lang nối liền cảng Gwadar với phía tây Trung Quốc, khu vực biên giới chung với Pakistan, cho phép rút ngắn hàng ngàn cây số trong việc tiếp tế nguồn năng lượng sống còn cho nền kinh tế Trung Quốc.

Thực ra, trước đó, Trung Quốc đã chi tới 3/4 tổng đầu tư 250 triệu đô la cho dự án xây cảng Gwadar, nhưng vào năm 2007, công ty Singapore lại giành được quyền thuê các cơ sở của cảng này.

Mặc dù Bắc Kinh và Islamabad còn phải ký một thỏa thuận khai thác, nhưng đây chỉ là thủ tục. Gwadar là cảng nằm ở cực phía tây trong chiến lược « chuỗi ngọc trai » của Trung Quốc: Chiến lược này có mục tiêu thuê hoặc mua một loạt các cảng trong khu vực để bao vây Ấn Độ.

Theo hướng này, tại Nepal, Bắc Kinh đang xây dựng một « cảng cạn », thực chất là một bãi chứa các thùng hàng – container, nằm trong đất liền nhưng có tuyến giao thông đấu nối với một cảng biển.

Chính quyền Bangdalesh cho biết Trung Quốc là một trong bốn nước ( ba nước kía là Mỹ, Nhật Bản, Ấn Độ) quan tâm đến dự án đầu tư xây cảng nước sâu, khoảng 5 tỷ đô la, ở đảo Sonadia, trong vịnh Bengale.

Năm ngoái, Sri Lanka đã khai trương một cảng nước sâu, gần một tuyến vận tải đường biển đông – tây, nơi mỗi ngày có tới 300 tàu bè qua lại. Trung Quốc chỉ cấp tín dụng và không tham gia trực tiếp vào vốn của dự án. Nhưng, Bắc Kinh lại nắm 85% số vốn của công ty Colombo International Container Terminal, hiện đang xây một kho chứa container ngay tại thủ đô Sri Lanka.

Việc Trung Quốc ngày càng quan tâm đến các cảng biển trong khu vực thể hiện tham vọng của Bắc Kinh không chỉ về kinh tế mà còn về quân sự. Bộ trưởng Quốc phòng Ấn Độ A.K.Antony gần đây tuyên bố « lo ngại » trước quyết định của Pakistan chuyển giao quyền quản lý cảng Gwadar cho Trung Quốc.

Đối với ông Andrew Small, chuyên gia về quan hệ giữa Pakistan và Trung Quốc, thuộc German Marshall Fund – Hoa Kỳ, Bắc Kinh có nhiều lợi ích trong việc tăng cường hợp tác giải quyết các vấn đề chủ chốt trong khu vực, cũng như trong việc chống nạn hải tặc.

Trong tất cả các dự án cảng mà Trung Quốc tham gia, Gwadar là nơi có nhiều khả năng nhất để trở thành một cảng quân sự, bởi vì đối với Bắc Kinh dường như Pakistan là quốc gia duy nhất mà mức độ tin tưởng giữa quân đội hai nước khá cao.

Theo đánh giá của giới chuyên gia Pakistan, chính quyền Islamabad có thể còn ưu tiên cho Trung Quốc tiếp cận các cảng quân sự hiện có ở Karachi hay Qasim. Giáo sư Hamayoun Khan, thuộc đại học Quốc phòng Islamabad, nhận định: Trung Quốc có thể thường xuyên sử dụng các cảng này và họ không cần phải xây thêm cảng quân sự mới vào thời điểm hiện nay. Đây cũng là ý kiến của các chuyên gia thân chính quyền Islamabad.

Theo họ, Gwadar là một dự án hợp tác lâu dài để phát triển thương mại giữa Trung Quốc và Pakistan. Các lo ngại của Ấn Độ về việc một nước Trung Quốc hiếu chiến có căn cứ quân sự ở Ấn Độ Dương chỉ là những luận điểm « tuyên truyền ».