Ngày 10/05/2012, ban tư vấn của cơ quan dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) vừa ra khuyến nghị cho sử dụng rộng rãi thuốc Truvada trong việc phòng ngừa virus HIV. Đây là một sự kiện rất được chú ý, vì Truvada là loại thuốc đầu tiên được coi là có thể phòng ngừa được HIV. Vậy Truvada có hiệu quả ra sao và xã hội có phản ứng như thế nào đối với tân dược này ?
Việc Truvada có thể sẽ được sử dụng rộng rãi trong phòng chống HIV trước hết tại Hoa Kỳ, cũng là dịp nhắc lại những biện pháp phòng HIV chủ yếu hiện nay và các biện pháp cần thiết, xét về mặt xã hội, để hạn chế sự lan truyền của virus nguy hiểm này ở những môi trường có nguy cơ nhất, như những người có quan hệ đồng tính.
Các khách mời của tạp chí hôm nay là bác sĩ Nguyễn Ý Đức (từ Texas), bác sĩ Nguyễn Đình Nguyên (từ Sydney) và nhà xã hội học Khuất Thu Hồng – chuyên gia về sức khỏe tình dục (từ Hà Nội).
Truvada mang lại niềm hy vọng cho hàng triệu người
Trước hết xin mời quý vị nghe phần nhận định của bác sĩ Nguyễn Ý Đức từ Texas :
Bác sĩ Nguyễn Ý Đức (Texas)
RFI : Trước hết, xin Bác sỹ cho biết về thuốc Truvada - được coi là loại thuốc đầu tiên phòng virus HIV/AIDS, đang trên đường được đưa ra sử dụng chính thức tại Hoa Kỳ. Theo Bác sĩ, liệu thuốc này có khả năng được cho phép dùng đại trà không ? Và nếu có thì dùng trên quy mô nào và cho các đối tượng nào, hay cho tất cả ?
Nguyễn Ý Đức : Thưa quí vị, bệnh AIDS đã được phát hiện từ 30 năm về trước, và cho đến nay, bệnh này vẫn còn là một khu rừng bí hiểm, với nhiều rủi ro mà khoa học hiện nay chưa tìm ra được phương thức để điều trị dứt khoát bệnh, cũng như phòng ngừa bệnh. Khuyến cáo sử dụng Truvada của ủy ban chuyên gia của cơ quan dược phẩm Hoa Kỳ - FDA – là một tin mừng, vì đây là một dược phẩm đầu tiên được chấp thuận trong việc phòng bệnh. Hiện nay, y học đang tìm kiếm một loại vắc xin, nhưng có khi phải vài thập niên nữa mới tìm ra.
Truvada là hỗn hợp của hai loại thuốc khác nhau, và đã được FDA cho dùng tại nhiều nước từ năm 2004. Năm nay, nhà sản xuất xin với FDA cho dùng tại Hoa Kỳ, với những người lành mạnh, chưa bị nhiễm HIV, nhưng có nguy cơ mắc bệnh rất cao, thí dụ như những người nam giới có quan hệ giao hợp đồng tính với nhiều người khác nhau, đặc biệt là với những người nam, thứ hai là những người hành nghề mãi dâm, và thứ ba là những người có bạn tình nhiễm HIV.
Theo các nhà chuyên môn, Truvada có khả năng phòng bệnh tới 44%. Chi phí cho phòng ngừa là từ 12.000 đến 14.000 đô la. Đến tháng 6, FDA sẽ họp để đưa ra kết luận tối hậu. Chúng tôi xin nhắc lại, thuốc này được khuyến nghị chỉ dùng để phòng bệnh tại Hoa Kỳ, vì giá cao, và chỉ được áp dụng cho một số nhóm xã hội có nguy cơ lây nhiễm cao.
RFI : Xin Bác sĩ cho biết ý kiến của giới chuyên môn và dư luận tại Mỹ về thuốc Truvada ?
Nguyễn Ý Đức : Về Truvada có nhiều ý kiến khác nhau. Phe ủng hộ nói rằng, đây là tin rất phấn khởi, vì hơn 30 năm nay, đây là lần đầu tiên có dược phẩm có thể phòng ngừa được HIV.
Cũng có ý kiến cho rằng, đây không phải là thần dược, giúp cho việc phòng bệnh hữu hiệu. cho mọi người, nhưng thuốc có thể cứu được sinh mạng nhiều ngàn người tại Hoa Kỳ, và có thể cứu hàng triệu người trên khắp thế giới.
Tuy nhiên, có một số ý kiến dè dặt như sau: Truvada có thể gây tác dụng xấu đến trái thận. Thứ hai là giá thành của thuốc quá cao, khó có thể cung cấp đủ cho những người đồng tính luyến ái. Và thứ ba là có thể có những người coi thuốc Truvada như một dược phẩm giải trí cuối tuần, được dùng tùy tiện, khiến thuốc trở nên khan hiếm, cũng như tạo ra hiện tượng virus kháng thuốc và cuối cùng, là khi người ta dùng thuốc, thì người ta sẽ không dùng bao cao su, một phương thức phòng vệ đáng tin cậy.
RFI : Theo Bác sĩ, những quan điểm phản đối kể trên có căn cứ không ? Và nếu có, thì làm thế nào để khắc phục được các cản trở này ?
Nguyễn Ý Đức : Thực tình ra, những ý kiến kể trên là mang tính không đồng ý, hơn là phản đối, vì các lý do kể trên. Tuy nhiên, công dụng của Truvada đã được chứng minh, nên chúng tôi nghĩ, trong tương lai, nếu được áp dụng, thì thuốc này có khả năng được áp dụng cho rất nhiều người tại Hoa Kỳ. Vì hiện nay, tại Hoa Kỳ, số người bị mắc HIV khá cao, là khoảng 1,5 triệu. Hàng năm có thêm khoảng 40.000 – 50.000 bị mắc HIV. Nếu thuốc được áp dụng để phòng bệnh thì rất đáng quý.
Sử dụng Truvada, cần chú ý không bỏ qua các biện pháp phòng HIV đã có
RFI : Liệu trong tương lai thuốc có thể giảm giá được không, vì hiện tại giá có thể coi là quá đắt cho người sử dụng ?
Nguyễn Ý Đức : Về điểm này, cần lưu ý là, bản quyền của Truvada sẽ chấm dứt vào năm 2021. Trong khi đó, ở các quốc gia châu Phi, người ta đã dùng loại thuốc này, dưới hình thức generic (thuốc phiên bản), với giá thành khoảng 9 đô la/tháng. Nếu áp dụng đại trà cho thế giới, thì giá sẽ rẻ hơn. Nhưng công ty thuốc này chỉ muốn phòng ngừa tại Hoa Kỳ, vì nó mang lại lợi nhuận khá cao.
RFI : Về trường hợp thuốc dùng có tác dụng xấu với sức khỏe, thì có giải pháp nào không thưa Bác sĩ ?
Nguyễn Ý Đức : Trong những trường hợp như vậy, người bệnh sẽ được theo dõi rõ ràng, được xét nghiệm chức năng của thận và các bộ phận khác, đặc biệt là gan. Nếu có những thay đổi trong các chức năng, thì các bác sĩ sẽ tùy nghi tăng hoặc giảm liều thuốc. Nếu ảnh hưởng trầm trọng, bác sĩ có thể chấm dứt việc sử dụng thuốc.
RFI : Thuốc Truvada là loại thuốc đầu tiên được coi là có thể phòng được virus HIV, cũng nhân dịp này, xin Bác sĩ cho thính giả biết, các biện pháp khác để phòng bệnh AIDS hiện nay đối với căn bệnh này.
Nguyễn Ý Đức : Ngoài thuốc Truvada có thể sẽ được áp dụng, các nhà chuyên môn khuyên là, để tránh HIV và bệnh AIDS, đàn ông đừng làm tình với người đàn ông khác, vì đây là hình thức truyền bệnh nhiều nhất. Và thứ hai là, đừng giao hoan với nhiều đối tượng khác nhau, và chỉ làm tình với những người không có nguy cơ nhiễm bệnh. Điểm thứ ba là, không nên dùng ống và kim chích (ma túy) chung. Thứ tư là đừng làm tình với ai, trao đổi xác thịt để lấy ma túy, hiện vật, hoặc hiện kim. Thứ năm là, nếu có sự giao hoan lang chạ cần sử dụng bao cao su, vì đây là phương thức phòng tránh rất tốt. Và cuối cùng là, trong vệ sinh cá nhân, cần tránh trực tiếp với các chất lỏng của người bệnh, đặc biệt là nước tinh dịch, nước âm hộ và máu của người bệnh.
Cần chú ý đến các sai số trong thực nghiệm thẩm định hiệu quả của Truvada
Bác sĩ Nguyễn Đình Nguyên cho biết thêm về tính chất của thực nghiệm đã được tiến hành để thẩm định hiệu quả của Truvada. Bác sĩ Nguyễn Đình Nguyên cũng nhắc lại một nghiên cứu quan trọng cho thấy hiệu quả rất cao của biện pháp phòng HIV cổ điển bằng bao cao su.
Bác sỹ Nguyễn Đình Nguyên (Sydney)
Nguyễn Đình Nguyên : Xét về phương diện thiết kế nghiên cứu, thì đây là một trong những nghiên cứu có giá trị khoa học cao nhất, gọi là ‘‘nghiên cứu ngẫu nhiên, có đối chứng và mù’’ (randomized trial). Tức là nhóm tham gia trắc nghiệm, nhưng không dùng thuốc, cũng sẽ được dùng một viên thuốc về hình thức giống như bên dùng thuốc thật, và kể cả bác sĩ cho thuốc cũng không biết ai dùng thuốc thật, ai không.
Cũng phải thừa nhận là nghiên cứu này có những sai số đáng kể, vì ngay từ đầu, những người được lựa chọn tham gia vào nghiên cứu đã có ý thức chữa bệnh cao hơn bình thường. Khi tham gia vào nghiên cứu, những người tham gia có thể hiểu được ‘‘vấn đề’’ nghiêm trọng hơn người ta tưởng, thì hành vi của người ta cũng thay đổi (ví dụ như giảm các quan hệ tình dục với nhiều đối tượng, chú ý dùng bao cao su hơn ...), vì thế, đó cũng là các yếu tố khiến kết quả bị thiên lệch. Kết quả 44% như công bố có thể hơi quá mức so với thực tế một chút.
Tôi cũng muốn nhấn mạnh đến việc, những người tham gia vào thực nghiệm là những người thuộc nhóm có nguy cơ mắc HIV rất cao, như ở Châu Phi.
Cho nên, khi diễn dịch kết quả này, đem áp dụng cho cộng đồng, cũng phải cân nhắc hết sức kỹ lưỡng, vì có thể là thuốc không có tác dụng như kết quả công bố (…).
Truvada mang lợi trước hết cho ngành công nghiệp dược phẩm
Trong khi nhiều người cho rằng Truvada mang lại nhiều triển vọng trong việc phòng HIV, thì cũng không ít ý kiến tỏ ra thận trọng, như bác sĩ Nguyễn Ý Đức đã thuật lại trong phần trên. Trả lời phỏng vấn RFI, ông Hugues Fisher, thành viên Hội đồng khoa học Cơ quan quốc gia về Sida và bệnh viêm gan, và điều phối viên của hiệp hội chống sida Act Up cho biết ý kiến :
Ông Hugues Fisher (ANRS/Act-Up) (Paris)
"(...) cái giá phải trả cho loại thuốc này là quá mức cao so với phương tiện phòng HIV phổ biến hiện nay là bao cao su.
Và vấn đề là, khi những người sử dụng bắt đầu dùng loại thuốc này, thì liệu người ta có sử dụng nó đều đặn hay không, vì nếu không, thì không có được kết quả như mong muốn, như các thực nghiệm cho thấy.
Như vậy, thành công của thuốc Truvada trong việc phòng HIV là tin vui, nhưng vui có một nửa thôi, hơn nữa đây là một loại thuốc còn đang trong quá trình nghiên cứu, và chúng ta chưa chắc đã có được kết quả tuyệt vời, như điều được ca ngợi.
Người đầu tiên được hưởng lợi chủ yếu, nhờ Truvada, chính là ngành công nghiệp dược phẩm kinh doanh mặt hàng này."
Thừa nhận quan hệ của người đồng tính là một nhân tố giảm mức độ lây lan HIV
Chúng ta biết, những người có quan hệ tình dục đồng tính, những người làm nghề mại dâm, hay sử dụng ma túy là các nhóm xã hội có nguy cơ bị lây nhiễm virus HIV nhiều nhất. Sự ra đời của Truvada, loại thuốc đầu tiên được coi là có hiệu quả phòng nhiễm HIV, được nhiều chuyên gia nhìn nhận một cách thận trọng. Bác sĩ Anthony Fauci, giám đốc Viện quốc gia Hoa Kỳ về các bệnh dị ứng và lây nhiễm (NIAID), lưu ý, trong bất cứ trường hợp nào, Truvada cũng không thể thay thế được các biện pháp phòng ngừa đã có.
Theo ông Gottfried Hirnschall - giám đốc chương trình HIV/AIDS của tổ chức y tế thế giới -, tính chất dễ bị lây nhiễm HIV ở những người có quan hệ đồng tính là một hiện tượng gắn liền với quá trình phát triển của bệnh dịch AIDS từ 30 năm trở lại đây. Những người đồng tính nam có nguy cơ bị nhiễm HIV cao gấp 20 lần so với người khác. Ở nhiều khu vực trên thế giới, có đến 40% người đồng tính nam bị nhiễm virus này. Chính vì vậy, việc thay đổi sự nhìn nhận của xã hội đối với những người đồng tính là một tác nhân quan trọng giúp cho việc giảm thiểu mức độ lây lan của căn bệnh đáng sợ này. Sau đây là phần phỏng vấn nhà xã hội học Khuất Thu Hồng :
Nhà xã hội học Khuất Thu Hồng (Hà Nội)
RFI : Phải chăng việc xã hội thừa nhận người đồng tính là giúp cho việc giảm nguy cơ lây nhiễm của HIV, thưa Tiến sĩ ?
Khuất Thu Hồng : Chắc chắn như vậy, vì đây là mục tiêu đấu tranh của rất nhiều cộng đồng những người đồng tính, cũng như những người hoạt động trong phòng chống HIV, và các nhà hoạt động nhân quyền. Không chỉ ở Việt Nam, mà trên thế giới, trong rất nhiều năm nay, đã có nhiều đấu tranh khiến xã hội chấp nhận. Bằng việc họ được chấp nhận, họ được hưởng quyền lợi và các dịch vụ xã hội, và điều này giúp cho họ tránh được nguy cơ lây nhiễm HIV. Và thực ra tránh cho họ lây nhiễm, cũng là tránh cho xã hội, bảo vệ cộng đồng, nên điều này được nhiều người ủng hộ.
Ở Việt Nam, trong nhiều năm qua, có rất nhiều hoạt động để giảm kỳ thị đối với những người đồng tính. Song song với đó là các hoạt động phòng chống lây nhiễm HIV, như phát bao cao su, cung cấp thông tin, kiến thức, … Tôi cho rằng, việc này có hiệu quả. Càng ngày càng có nhiều người đồng tính ở Việt Nam hiểu được về HIV tốt hơn, hiểu về cách phòng tránh, … tôi cho rằng hiểu biết như vậy sẽ giúp họ giảm được các hành vi có nguy cơ hơn.
RFI : Việc quan hệ của người đồng tính được pháp luật thừa nhận phải chăng là một yếu tố giảm nguy cơ lây nhiễm, vì việc pháp luật bảo vệ cho phép họ có được quan hệ ổn định ?
Khuất Thu Hồng : Đúng như vậy, ở nhiều nước trên thế giới, cũng như ở Việt Nam từ ít năm gần đây, có đặt ra vấn đề là : Liệu pháp luật có nên thừa nhận hôn nhân của người đồng tính không ? Hiện nay, những người đồng tính đang đấu tranh và nhiều người không đồng tính cũng rất ủng hộ họ.
Các nghiên cứu cho thấy, ở những người đồng tính, tỷ lệ người có nhiều bạn tình khá cao. Và việc có nhiều bạn tình như thế chắc chắn làm tăng nguy cơ lây nhiễm HIV. Một trong những lý do khiến họ có nhiều bạn tình là họ không thể duy trì các mối quan hệ ổn định, vì xã hội chưa thừa nhận, nên nhiều người vẫn phải dấu giếm các quan hệ của mình. Và việc dấu giếm quan hệ, cũng như sự kỳ thị của xã hội khiến cho họ rất khó duy trì được quan hệ ổn định và lâu dài. Và điều này ảnh hưởng rất nhiều đến tâm lý của họ, cũng như đời sống nói chung của họ.
Nguy cơ lây nhiễm HIV đối với họ sẽ tăng cao, bởi họ phải liên tục tìm kiếm các bạn tình mới, vì không duy trì được các mối quan hệ lâu dài, như là họ mong muốn.
RFI xin chân thành cảm ơn các vị khách mời đã dành thời gian cho tạp chí hôm nay.
Thư TinHãy nhận thư tin hàng ngày của RFI: Bản tin thời sự, phóng sự, phỏng vấn, phân tích, chân dung, tạp chí
Đăng ký