Liên Hiệp Quốc thông qua bước đầu hiệp ước về buôn bán vũ khí quy ước

Hôm qua 02/04/2013, Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc đã thông qua văn kiện đầu tiên hướng tới việc ký hiệp ước về buôn bán vũ khí quy ước, mặc dù nhiều nước chủ chốt trên thị trường vũ khí quốc tế không tham gia bỏ phiếu.

Các Đại Hội Đông Liên Hiệp Quốc sau khi thông qua văn kiện quy định việc buôn bán vũ khí quy ước, ngày 02/04/2013 REUTERS/Devra Berkowitz/United Nations/Handout

Nghị quyết để đi đến việc ký hiệp ước vào tháng Sáu tới đây đã được thông qua với 154 phiếu thuận, 3 phiếu chống (gồm Syria, Bắc Triều Tiên và Iran). Ngoài ra 23 nước thành viên không tham gia bỏ phiếu, trong đó có các nước xuất khẩu vũ khí lớn như Nga và Trung Quốc, hay những khách hàng quan trọng của thị trường này như Ai Cập, Ấn Độ, Indonesia.

Đã được đưa ra thảo luận từ 7 năm qua, hiệp ước về buôn bán vũ khí trên thế giới là văn kiện quan trọng đầu tiên liên quan đến vấn đề giải trừ vũ khí sau hiệp ước cấm các vụ thử hạt nhân thông qua vào năm 1996.

Hôm thứ năm tuần trước, tại New York, 193 thành viên của Liên Hiệp Quốc đã không thể nhất trí với nhau về nội dung văn kiện dày 15 trang quy định lại chuẩn mực việc buôn bán vũ khí trên thế giới, một thị trường phương tiện giết người có giá trị ước tính mỗi năm lên tới 80 tỷ đô la.

Sau 10 ngày thảo luận, Iran, Syria và Bắc Triều Tiên đã phản đối văn kiện. Một số nước trong đó có Pháp, Anh, Hoa Kỳ và một số nước châu Phi, Mỹ La tinh đã đề nghị Đại hội đồng bỏ phiếu thông qua một nghị quyết dựa trên nội dung cơ bản hiệp ước sẽ được ký bởi các nước thành viên. Các nước có quyền lựa chọn ký  hoặc không cũng như việc phê chuẩn hiệp ước. Nga đã cho biết ngay sẽ không ký.

Hiệp ước sẽ có hiệu lực sau khi có từ 50 nước trở lên phê chuẩn. Nguyên tắc cơ bản của hiệp ước đó là trước các thương vụ mua bán vũ khí, mỗi nước phải đánh giá xem các loại vũ khí được mua bán có liên quan đến lệnh cấm vận quốc tế,  có vi phạm nghiêm trọng nhân quyền hay phục vụ cho hoạt động khủng bố, tội phạm hay không. Nếu có thì việc mua bán không được phép.

Các loại vũ khí liên quan bao gồm từ súng ngắn cho đến máy bay, tàu chiến hoặc tên lửa. Đối tượng của hiệp ước bao gồm mọi thương vụ chuyển nhượng vũ khí quốc tế. Tuy nhiên văn kiện này cũng để ngỏ cho một số trường hợp viện trợ quân sự song phương.

Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Ban Ki-moon đánh giá đây là « một thành công ngoại giao lịch sử » tạo đà cho những cố gắng giải trừ vũ khí tiếp theo của cộng đồng quốc tế.