Thiên tài Ravi Shankar từ trần tại Mỹ, hưởng thọ 92 tuổi

Hôm nay 12/12/2012, nhạc sĩ Ấn Độ Ravi Shankar đã từ trần tại Hoa Kỳ, hưởng thọ 92 tuổi. Theo thông tin từ phía gia đình, ông Ravi Shankar qua đời tại một bệnh viện ở thành phố San Diego, sau khi được giải phẫu tim mạch. Lúc sinh tiền, ông từng được xem là nghệ sĩ Ấn Độ bậc thầy, có tầm ảnh hưởng lớn nhất mọi thời đại.

Nhạc sĩ người Ấn Ravi Shankar 1920-2012 Reuters

Sinh trưởng trong một gia đình thượng lưu, ông nội từng làm quan triều tiểu vương (Maharajah) bang Jhalawar, thân phụ hành nghề luật sư kiêm giảng dạy khoa luật tại đại học Columbia New York, Ravi Shankar lại chọn cho mình con đường sân khấu âm nhạc, khi bắt đầu đi biểu diễn từ năm 15 tuổi cùng với người anh ruột là Uday Shankar.

Vào năm 18 tuổi, Ravi Shankar tầm sư học đạo, theo học lớp dạy đàn của nhạc sư Allauddin Khan. Trong vòng 7 năm, ông học với thầy cách chơi nhiều nhạc khí cổ truyền Ấn Độ như sarod, surbahar, rudra vînâ, nhưng sở trường của Ravi Shankar vẫn là cây đàn sitar. Nổi tiếng tại Ấn Độ từ cuối những năm 1940 trở đi nhờ hợp tác với đạo diễn kiêm nhạc sĩ Satyajit Ray, nhưng mãi đến năm 1956, Ravi Shankar lúc đó đã 36 tuổi, mới thành danh ở nước ngoài.

Trong khoảng thời gian này, Ravi Shankar bắt đầu lưu diễn Anh Mỹ và các nước châu Âu, nhằm quảng bá âm nhạc và văn hóa Ấn Độ. Âm sắc và thanh điệu đặc biệt của cây đàn Ấn Độ, nhất là trong cách khảy đàn luồn dây, tạo ra âm bội đã thu hút rất nhiều nghệ sĩ Âu Mỹ trong những năm 1960, thời mà dòng nhạc rock Tây phương đang nghiên cứu tìm tòi những thử nghiệm âm thanh mới lạ.

Chính cũng vì thế mà vào năm 1966, George Harrison, một trong bốn thành viên của nhóm The Beatles, theo học đàn với Ravi Shankar, đưa âm điệu của sitar vào trong bản nhạc Norwegian Wood (Rừng Na Uy). Brian Jones, người sáng lập ban nhạc The Rolling Stones, trước khi đột ngột qua đời và nhường chỗ lại cho Mich Jagger cũng đã gợi hứng từ tiếng đàn sitar của Ravi Shankar để viết ca khúc Paint It, Black.

Nhưng tầm ảnh hưởng của ông không chỉ dừng lại ở nhạc rock mà còn được mở rộng sang nhiều dòng nhạc khác. Ravi Shankar hợp tác với các nhạc sĩ cổ điển như tay đàn vĩ cầm Yehudi Menuhin, nghệ sĩ thổi sáo Jean-Pierre Rampal. Còn trong lãnh vực nhạc jazz, tay kèn saxo người Mỹ John Coltrane đã gợi hứng biến tấu từ ngón đàn sitar của Ravi Shankar để viết album Crescent. Do rất ngưỡng mộ bậc đàn anh, nên John Coltrane đã đặt tên Ravi cho đứa con trai đầu lòng của mình (1964).

Từ năm 1967, Ravi Shankar mở trường dạy âm nhạc Kinnara tại Los Angeles. Ông tiếp tục cộng tác với nhiều nghệ sĩ Âu Mỹ, trong đó có các nhạc sĩ Philip Glass chuyên sáng tác nhạc cho các vở múa ballet hiện đại, tay đàn Peter Baumann của nhóm Tangerine Dream, nghệ sĩ dương cầm kiêm nhạc trưởng André Previn. Sau này, hai đứa con gái ruột của ông là Anoushka Shankar và danh ca pop jazz Norah Jones đều chọn nghiệp diễn.

Có thể nói là Ravi Shankar (đi trước Antonio Carlos Jobim với dòng nhạc bossa nova) đã góp phần mở rộng tầm nhìn của các tác giả Tây Phương, giúp cho họ thay đổi góc độ tiếp cận với âm nhạc. Sự phối hợp của hai nền văn hóa Âu-Á, sự dung hoà của hai dòng nhạc Đông-Tây là dấu hiệu báo trước ngày khai sinh của trường phái - world music - âm nhạc thế giới. Tựa như những nhánh sông, mọi luồng âm nhạc hoà quyện với nhau, để cho ngón đàn sitar của Ravi Shankar phút chốc bay bổng, giai điệu lồng lộng giữa trời mênh mông.