Khủng bố ở sân bay Kabul: Thất bại đau đớn của Biden

Vụ khủng bố kép của Daech tại sân bay Kabul ngày 26/08/2021, khiến ít nhất 85 người chết, gần một tuần lễ trước hạn chót rút quân Mỹ khỏi Afghanistan, khiến uy tín của TT Hoa Kỳ càng sụt giảm mạnh, trong bối cảnh chiến dịch di tản của Mỹ khỏi Afghanistan bị chỉ trích là thiếu chuẩn bị, thiếu phối hợp. Tuy nhiên, theo báo chí Hoa Kỳ, có nhiều diễn biến cho thấy TT Biden không thể làm khá hơn, do kế hoạch di tản phụ thuộc chặt chẽ vào Kabul.

Tổng thống Mỹ Joe Biden trong cuộc họp báo tại Nhà Trắng, Washington, Hoa Kỳ, ngày 26/08/2021. AP - Evan Vucci

Khủng hoảng Afghanistan - di sản của nhiều đời tổng thống Mỹ, bắt đầu bằng quyết định sai lầm của tổng thống G. W. Bush đưa quân can thiệp và ở lại quốc gia này từ năm 2002 - đã trở thành thử thách nghiêm trọng nhất đối với tổng thống thứ 46 của nước Mỹ, kể từ khi ông lên nắm quyền tháng 1/2021. Vụ khủng bố đẫm máu khiến 85 người chết, trong đó có 13 quân nhân Mỹ, khiến cuộc di tản hàng không chưa từng có trong lịch sử này trở thành một thất bại đau đớn với tổng thống Biden, theo nhiều nhà quan sát.

Thất bại trong việc lập kế hoạch

Ina Bremmer, chủ tịch Eurasia Group, công ty tư vấn về chính trị quốc tế, ghi nhận với AFP, « đây là một cuộc khủng hoảng lớn » của nhiệm kỳ tổng thống Joe Biden, « một thất bại về tình báo, thất bại trong việc lập kế hoạch, thất bại về truyền thông và thất bại về phối hợp với các đồng minh ». Tổng thống Joe Biden cũng từng thừa nhận đã « không dự kiến trước » sự sụp đổ quá nhanh chóng của quân đội Afghanistan, được Washington tài trợ và đào tạo trong hai thập niên.

Vài giờ sau vụ khủng bố kép gần sân bay Kabul, tổng thống Mỹ 78 tuổi không giấu vẻ đau thương. Nước mắt lưng tròng, ông Biden vinh danh những người lính ngã xuống trong vụ tấn công được coi là đẫm máu nhất nhắm vào quân đội Mỹ kể từ tháng 8/2011. Trong cuộc họp báo sau vụ tấn công, Joe Biden mắt nhắm, đầu cúi xuống khi nghe một nhà báo của kênh truyền thông bảo thủ Fox News chất vấn về « các trách nhiệm » của tổng thống trong cuộc tháo chạy trong hỗn loạn này.

« Thảm kịch không đáng xảy ra »

Tại Hoa Kỳ, đối lập ngay lập tức lên án tổng thống đương nhiệm. Hôm qua, 26/08, cựu tổng thống Donald Trump khẳng định « Thảm kịch này đáng lẽ không thể để xảy ra ». Nghị sĩ Cộng Hòa Elise Stefanik nhấn mạnh là « Giờ đây bàn tay Joe Biden thấm máu », và kêu gọi ông Biden từ chức. Joe Biden bị chỉ trích từ mọi phía, kể cả nhiều người trong chính hàng ngũ đảng Dân Chủ cầm quyền, vì đã không tổ chức các cuộc di tản sớm hơn, về việc tình báo đã không dự báo được sự sụp đổ quá nhanh chóng của Kabul, khiến quân đội Mỹ phải vội vã gửi hàng ngàn quân tăng viện để quản lý cuộc di tản bằng cầu  không vận chưa từng có, trong tình thế vô cùng nguy hiểm, khi Taliban chiếm Kabul và tay chân Daech trà trộn khắp nơi. 

Một số nhà quan sát cũng so sánh cuộc rút lui khỏi Afghanistan trong không khí hỗn loạn với vụ tấn công đại sứ quán Hoa Kỳ tại Benghazi, Libya, năm 2012, khiến viên đại sứ thiệt mạng. Vụ tấn công đó đã phủ bóng lên nhiệm kỳ thứ hai của tổng thống Barack Obama. Trả lời AFP, Mark Rom, giáo sư chính trị học Đại học Georgetown, không chắc là uy tín của tổng thống Joe Biden sẽ bị « suy yếu lâu dài », nhưng dự đoán « phe Cộng Hòa chắc chắn sẽ làm mọi cách để điều này trở thành sự thật ».

Với độ lùi thời gian, sẽ có thêm nhiều thông tin để soi tỏ biến cố lịch sử này. Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden có trách nhiệm đến đâu trong cuộc di tản khổng lồ diễn ra trong vội vã này. Trách nhiệm của giới tướng lĩnh, giới tình báo ra sao ? Một tuần sau khi Kabul thất thủ, nhật báo New York Times có bài tường thuật đáng chú ý về « những gì diễn ra trong hậu trường của thất bại » này. Để hiểu được nguồn cơn câu chuyện, cần trở lại với thời điểm đầu tháng 5/2021, ít ngày sau khi chính quyền Mỹ lên phương án rút lui khỏi Afghanistan.

Chính quyền Kabul phản đối kế hoạch sơ tán thường dân

Theo đòi hỏi của giới bảo vệ nhân quyền và kể cả người thân cận với tổng thống Biden, Washington cần phải nhanh chóng sơ tán khẩn cấp – không cần visa – khoảng 100.000 người Afghanistan, gồm những người từng cộng tác với Hoa Kỳ và gia đình của họ, có nguy cơ bị Taliban trả thù. Nhưng vào thời điểm đó, chính quyền Kabul đã kịch liệt phản đối một chiến dịch di tản ồ ạt như vậy, bởi điều đó sẽ là một tín hiệu xấu đối với quân đội Afghanistan đang chiến đấu chống Taliban. Ngày 26/06, trong cuộc gặp lần cuối với tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden tại Nhà Trắng, nguyên thủ quốc gia Afghanistan, Ashraf Ghani, một lần nữa yêu cầu Mỹ không tổ chức di tản ồ ạt thường dân khỏi nước này, để không gây mất lòng tin trong dân chúng.

Ngày 11/08, ít ngày trước khi Kabul thất thủ, một nguồn tin Hoa Kỳ, dựa trên việc phân tích các tin tức tình báo, cho hay Washington sẵn sàng với ba khả năng. Thứ nhất, Taliban nhanh chóng chiếm Kabul, thứ hai là quân nổi dậy và chính quyền đạt được một thỏa thuận hòa bình và thứ ba là chiến sự kéo dài. Kịch bản thứ nhất rút cuộc đã thành sự thật. Một ngày trước khi Kabul thất thủ, tổng thống Afghanistan đã bí mật bỏ trốn. Chỉ một ngày trước khi bỏ trốn, ông Ashraf Ghani vẫn tiếp tục kêu gọi chống Taliban đến cùng.