Khủng hoảng di dân ở biên giới Belarus - Ba Lan và nguy cơ leo thang vũ trang ở cửa ngõ Liên Âu
Căng thẳng giữa Ba Lan và Belarus liên quan tới di dân ở biên giới đột ngột gia tăng dữ dội từ đầu tuần này, kéo theo những cáo buộc mạnh mẽ của Liên Âu và NATO nhắm vào chính quyền Minsk, theo đó chế độ Loukachenko đang cố ý đẩy di dân vào Liên Âu để gây bất ổn cho Liên Hiệp. Sự hiện diện tăng cường của quân đội Ba Lan và Belarus ở vùng biên giới làm dấy lên lo ngại về nguy cơ leo thang vũ trang ở cửa ngõ Liên Âu, sườn đông NATO.
Đăng ngày:
Tình hình có thể vượt ra ngoài tầm kiểm soát
Romain Lemaresquier, đặc phái viên RFI tại Sokolka, Ba Lan, sát biên giới với Belarus, ngày 09/11/2021 giải thích rằng tình hình hiện tại dường như không thể giải quyết được và có thể vượt khỏi tầm kiểm soát vào bất cứ lúc nào :
« Trong 24 giờ qua, căng thẳng đã lên đến đỉnh điểm ở biên giới giữa Belarus và Ba Lan. Hàng ngàn người nhập cư đã đổ dồn về trước hàng rào thép gai đánh dấu biên giới hai nước. Họ là những di dân bị chính quyền Belarus thúc ép vượt qua biên giới sang Ba Lan. Nhưng phía trước mặt họ, chính quyền Ba Lan đã triển khai quân đội, hiến binh, cảnh sát và lính biên phòng. Thảm kịch nhân đạo có thể biến thành một cơn ác mộng. Và như thứ trưởng Ngoại Giao Ba Lan giải thích, đây chính xác là điều mà nhà lãnh đạo Belarus Alexandre Loukachenko đang tìm kiếm.
Ông Pawel Jablonski nói : « Xung đột trở nên nghiêm trọng hơn, căng thẳng gia tăng hơn, đây chắc chắn là điều mà ông Loukachenko đang hy vọng. Việc tạo ra tình huống nguy hiểm này phục vụ cho công tác tuyên truyền của ông ta, bởi vì khi đó Loukachenko có thể ra lời kêu gọi các nhà hoạt động nhân quyền hoặc giới truyền thông, những người sẽ ủng hộ chính sách mở cửa biên giới để tiếp nhận di dân. Chúng ta không thể cho phép điều này xảy ra vì những lý do đơn giản : nếu hôm nay chúng ta chứng kiến 1 hoặc 2 thảm họa, chúng ta sẽ buộc phải thay đổi chính sách của mình và điều đó có thể sẽ gây ra 20, 30 hoặc 100 thảm họa chỉ trong vòng 1 tháng tới đây ».
Vì lẽ đó, đối với chính phủ Ba Lan, như thứ trưởng Ngoại Giao Pawel Jablonski khẳng định, không thể có chuyện nhượng bộ trước áp lực. Chuyện xảy ra trong những ngày giờ sắp tới có thể sẽ rất khó kiểm soát. Binh lính Belarus đã được triển khai ở biên giới và giám sát chặt chẽ di dân và sẽ không để họ lùi lại trên lãnh thổ Belarus. Theo các tổ chức phi chính phủ có mặt ở vùng Podlasie, thảm kịch nhân đạo có thể còn diễn ra tồi tệ hơn. »
Di dân bị kẹt, tiến thoái lưỡng nan
Trong thời gian qua, chính quyền Belarus nhiều lần bị Ba Lan nói riêng và Liên Âu nói chung chỉ trích việc cố ý cho nhập cảnh di dân từ Trung Đông, nhất là Irak, Syria, rồi sau đó đẩy họ đến vùng biên giới với Ba Lan, Litva và Latvia để vượt biên trái phép vào Liên Âu.
Lần này, một phát ngôn viên của Ủy Ban Châu Âu thậm chí chỉ trích chế độ Loukachenko cư xử như « lưu manh », « vô nhân tính », « đùa cợt với tính mạng của di dân ». Minsk bị cáo buộc tăng cường dụ dỗ di dân Trung Đông đến Belarus, cấp visa ngắn hạn cho họ nhập cảnh và hứa hẹn tạo điều kiện thuận lợi để di dân nhập cảnh Liên Âu. Thế nhưng, thực tế là khi những người này đã đến Belarus, họ được chở đến vùng biên và bị ép buộc vượt biên trái phép vào Liên Hiệp, chủ yếu qua ngả Ba Lan.
Tại Belarus, chỉ riêng hôm qua có gần 4.000 di dân tập trung trước các hàng rào thép gai để tìm cách vượt rào sang Ba Lan. Vacxava khẳng định đang có thêm 10.000 di dân hướng về phía biên giới Ba Lan. Theo mô tả của Libération, trên đầu họ là trực thăng quần thảo, trước mắt di dân là các lực lượng quân đội, cảnh sát, biên phòng, hiến binh Ba Lan đứng gác, sẵn sàng đẩy lui những ai liều mạng vượt biên, còn đằng sau lưng di dân là lực lượng biên phòng Belarus có vũ trang đang giám sát chặt chẽ, không cho họ lui sâu vào lãnh thổ Belarus. Bộ Quốc Phòng Ba Lan cho biết trong đêm đã có nhiều di dân tìm cách vượt hàng rào biên giới, sáng hôm nay cảnh sát đã bắt giữ khoảng 50 di dân vượt biên trái phép.
Hiện giờ, Ba Lan có 15.000 lính được triển khai dọc biên giới với Belarus để chặn dòng người nhập cư trái phép. Lực lượng bên phía Belarus cũng được trang bị vũ khí đầy đủ và chính họ chỉ đạo di dân tiến theo hướng nào. Trên đài RFI tiếng Pháp, bà Virginie Guiraudon, giám đốc nghiên cứu của Viện Nghiên cứu quốc gia Pháp CNRS, chuyên gia về chính sách nhập cư của châu Âu, hôm qua giải thích là nguy cơ leo thang vũ trang là có thật :
« Sự leo thang căng thẳng đang diễn ra. Quả thực là trong các tuyên bố mới đây nhất có nói đến chiến tranh - chiến tranh lai tạp. Chính phủ Ba Lan đã điều nhiều ngàn quân nhân đến biên giới và cũng đã có sự ủng hộ của Liên Âu. Đức nói là không được sử dụng vũ khí súng đạn, nhưng mà binh lính đang hiện diện ở đó. NATO cũng đã tuyên bố là việc sử dụng di dân như là một kiểu dàn quân. Đây là một điểm khá mới. Vâng, chúng ta có thể nói là đang có sự leo thang trong một hoàn cảnh mà chúng ta có ít thông tin. Các cơ quan truyền thông đều bị cấm đến khu vực đó. Chúng tôi lo lắng là có những di dân chết vì lạnh, vì đói hoặc vì bị lính Ba Lan bắn ».
Belarus vô tình giúp cải thiện tình đoàn kết cho Ba Lan với các nước thành viên Liên Âu
Tổng thống Ba Lan Duda tuyên bố chế độ Belarus đang tấn công biên giới nước này, biên giới Liên Âu theo cách chưa từng có. Thủ tướng Ba Lan cảnh báo sự ổn định và an ninh của Liên Âu đang bị đe dọa. Mức độ khủng hoảng di dân nay trở nên nghiêm trọng đến mức Bruxelles và Vacxava đã tạm gạt sang một bên những bất đồng nghiêm trọng để hợp lực đối phó với Minsk.
Từ Bruxelles, thông tín viên RFI Pierre Benazet cho biết thêm chi tiết :
« Tranh chấp giữa các định chế của Liên Âu và chính phủ Ba Lan được gác lại để đối phó với Belarus. Tình đoàn kết của châu Âu hiện đã được thể hiện : Chủ tịch Hội Đồng Châu Âu Charles Michel và chủ tịch Ủy Ban Châu Âu Ursula von der Leyen chính thức nhận định việc biến di dân thành công cụ phục vụ mục đích chính trị là không thể chấp nhận được.
Chủ tịch Ủy Ban Châu Âu Ursula von der Leyen thậm chí còn mô tả tình huống này giống như một « cuộc tấn công lai tạp » từ Belarus. Bà kêu gọi chính quyền 27 nước thành viên Liên Âu thông qua việc mở rộng các biện pháp trừng phạt chống lại chế độ của tổng thống Belarus Alexandre Loukachenko. Chủ tịch Ủy Ban Châu Âu thậm chí còn đề xuất cấm các hãng hàng không từng chở di dân đến Belarus không được vào không phận và hạ cánh xuống các sân bay của châu Âu với cáo buộc các hãng này phạm tội « buôn người ».
Lãnh đạo ngành ngoại giao châu Âu và một phó chủ tịch Ủy Ban Châu Âu có trách nhiệm đến các quốc gia có di dân vào châu Âu để thảo luận về việc các nước này nhận lại công dân. Như vậy là Liên Âu đang hướng tới một giải pháp theo đó người di cư có thể vượt qua biên giới mà không lâm vào tình huống rủi ro, nhưng sau đó những di dân này phải được đưa trở về nước họ ».
« Vũ khí di dân » : Con dao hai lưỡi với Belarus
Theo các nhà phân tích, việc Minks cố ý thúc đẩy di dân vượt biên trái phép sang Liên Âu là nhằm nhiều mục đích : đáp trả Liên Hiệp Châu Âu do Bruxelles đã trừng phạt chế độ Loukachenko về các vụ đàn áp phong trào biểu tình ôn hòa ; gây sức ép buộc Bruxelles từ bỏ hoặc giảm nhẹ các biện pháp trừng phạt Minsk và hy vọng Bruxelles chi tiền cho Belarus xử lý khủng hoảng di dân ở cửa ngõ Liên Âu như Liên Hiệp từng làm với Thổ Nhĩ Kỳ trong cuộc khủng hoảng di dân 2015.
Tuy nhiên, « vũ khí di dân » của chế độ Loukachenko có nhiều khả năng biến thành « con dao hai lưỡi ». Chẳng những Liên Âu không nhượng bộ Minsk mà còn muốn gia tăng các biện pháp trừng phạt nhắm vào chế độ Loukachenko. Còn ngay tại Belarus, theo ghi nhận của báo Libération ở Podlachie, cho dù Belarus từ trước đến nay không phải quốc gia tiếp nhận nhiều người nhập cư, nhưng từ vài tuần nay di dân có ở khắp nơi. Libération trích dẫn một nhiếp ảnh gia tại Minsk, theo đó họ ngày càng đông.
Trên các mạng xã hội ở Belarus lan truyền nhiều video quay cảnh di dân với lối cư xử bất lịch sự, làm dấy lên nhiều phản ứng lo ngại trong dân chúng. Trên mạng Telegram, kênh truyền thông Nexta cảnh báo : « Sớm hay muộn thì rồi các di dân cũng sẽ lâm cảnh thiếu tiền và Minsk sẽ trở thành Caracas của châu Âu, nơi mà người dân sẽ bị đánh cắp và giết hại giữa ban ngày ». Chế độ Minks dường như đang « đùa với lửa ».
Thư TinHãy nhận thư tin hàng ngày của RFI: Bản tin thời sự, phóng sự, phỏng vấn, phân tích, chân dung, tạp chí
Đăng ký