Thế hệ đạo diễn Mexico ngự trị làng phim Hollywood

Nhân dịp bộ phim ''Nightmare Alley'' (tạm dịch Ngõ hẻm ác mộng) của đạo diễn Guillermo del Toro ra mắt khán giả Pháp hồi trung tuần tháng 01/2022, RFI thử nhìn lại sự đóng góp của các đạo diễn nước ngoài vào ngành sản xuất phim Hollywood. Trường hợp tiêu biểu gần đây là thế hệ đạo diễn người Mexico, gồm ba tên tuổi lớn là Guillermo del Toro, Alejandro González Iñárritu và Alfonso Cuarón.

Đạo diễn phim Guillermo Del Toro đứng cạnh nhà văn Kim Morgan trong buổi ra mắt phim "Nightmare Alley, New York, Hoa Kỳ, ngày 01/12/2021. Evan Agostini/Invision/AP - Evan Agostini

Nổi tiếng từ giữa những năm 2000 trở đi, cả ba nhà làm phim này tạo cơ hội cho Hollywood tuyển mộ và đón nhận thêm nhiều tài năng khác, chẳng hạn như Alejandro Amenábar người gốc Chilê hay Jaume Collet-Serra người Tây Ban Nha. Các gương mặt này đều ở độ tuổi 50, họ hình thành thế hệ đạo diễn người nước ngoài ''đầu tiên'' gặt hái được nhiều thành công tại Hollywood, tính từ những năm 1930.

Về phần mình, đạo diễn Guillermo del Toro (57 tuổi, ông sinh sống ở Mỹ nhưng vẫn giữ quốc tịch Mexico) thường thực hiện các dự án phim với bạn bè hay trong khuôn khổ gia đình. Tác phẩm điện ảnh gần đây nhất của ông là ''Nightmare Alley'' (Ngõ hẻm ác mộng) được phóng tác từ quyển tiểu thuyết trinh thám cùng tên của nhà văn William Lindsay Gresham. Đặc điểm của quyển truyện này là chỉ gồm 22 chương giống như 22 là bài trong nghệ thuật bói toán Tarot của phương Tây.

''Ngõ hẻm ác mộng'' phiên bản phóng tác thứ nhì

Tiểu thuyết này từng được đạo diễn Mỹ Edmund Goulding chuyển thể lần đầu tiên lên màn ảnh lớn vào năm 1947, với thần tượng điện ảnh Tyrone Power trong vai chính. Lần này, đạo diễn Guillermo del Toro cùng với vợ là nhà phê bình Kim Morgan đã viết lại một kịch bản phóng tác thứ nhì với một số chi tiết khác biệt so với phiên bản đầu tiên. ''Nightmare Alley" quy tụ một dàn diễn viên hùng hậu như Cate Blanchett, Bradley Cooper, Rooney Mara, Toni Collette, William Dafoe …..

Bộ phim kể lại câu chuyện của Stanton Carlisle, một chàng trai có tài ăn nói làm việc trong một gánh xiếc rong, Stanton dùng thủ thuật khéo léo để làm cho người khác tin rằng anh có khả năng thần giao cách cảm và nhờ vậy có thể đọc những suy nghĩ thầm kín trong tâm trí của họ. Các mánh khóe ''moi tiền, móc túi'' những kẻ nhẹ dạ cả tin của Stanton lại bị vạch trần bởi một nữ bác sĩ tâm lý có đầu óc nhạy bén (Lilith Ritter). Hai người bắt tay với nhau để dựng trò lừa đảo tinh vi, nhắm vào thành phần giàu có trong xã hội. Tuy nhiên có một giới hạn mà họ tuyệt đối không nên vượt qua, đó là giả vờ nói chuyện với linh hồn của những người đã khuất bóng.

''Nightmare Alley'' (Ngõ hẻm ác mộng hẻm) được giới phê bình cho là bộ phim đậm chất Hollywood nhất của Guillermo del Toro. Ít ra là về mặt hình thức, đạo diễn này đã chọn thể loại ''phim noir'' (film noir trong tiếng Pháp), một thuật ngữ điện ảnh dùng để chỉ những bộ phim nói về những con người bẩn thỉu trong giới xã hội đen, các hành vi phạm tội hay bất chính trong thế giới ngầm của Hollywood.

Tác phẩm này được xem là bước tiếp nối quan trọng của đạo diễn Guillermo del Toro. Ông hợp tác chặt chẽ với hai đồng nghiệp và cũng là đồng hương trong ngành sản xuất phim là Alejandro Iñárritu và Alfonso Cuarón. Mối quan hệ giữa ba nhân vật này tựa như là ''anh em kết nghĩa'', họ thường xuyên trao đổi kinh nghiệm, tham khảo ý kiến lẫn nhau về các dự án quay phim. Nhờ vậy, sau thời gian đến lập nghiệp tại Hoa Kỳ đầu những năm 2000, bộ ba Mexico này đã trở thành những nhân vật quan trọng trong làng phim Mỹ. Họ cũng là thế hệ đạo diễn nước ngoài đạt mức thành công hiếm thấy tại Hollywood, một guồng máy với lối vận hành phức tạp, không phải ai cũng có thể chen chân vào.

Thế hệ Mexico sau làn sóng ''đến từ Đức''

Thật vậy, trước thế hệ đạo diễn Mexico, chỉ có làn sóng đến từ châu Âu, gồm các diễn viên, đạo diễn và các nhà biên kịch Đức đã thành công tại Hollywood vào cuối những năm 1930. Gọi là ''đến từ Đức'' nhưng ở đây lại được hiểu theo nghĩa rộng nhất, đó không phải là quốc tịch hay nguyên quán mà là ngôn ngữ và văn hóa. Nếu như Marlene Dietrich là ngôi sao màn bạc người Đức nổi tiếng nhất thì các đạo diễn như Josef Von Sternberg, Fritz Lang, Friedrich Murnau, Wilhelm Dierterle hay George Pabst xuất thân từ Áo, Ba Lan hay Hungary, họ từng làm việc tại Berlin trước khi sang Mỹ định cư, để rồi thành danh tại Hollywood.

Đó là trường hợp của đạo diễn Billy Wilder, người Mỹ gốc Áo, ông từng làm trợ lý cho đạo diễn Đức Ernst Lubitsch, trước khi bắt tay thực hiện các tác phẩm điện ảnh kinh điển như ''Some like it hot'' (Certains l’aiment chaud) với Marylin Monroe, Tony Curtis và Jack Lemmon trong các vai chính. Trong giai đoạn huy hoàng nhất kể từ phim ''Sabrina'' với Audrey Hepburn và ''Seven Year Itch'' với Marylin Monroe, Billy Wilder đã quay phim với hầu hết các thần tượng điện ảnh nổi tiếng nhất thời bấy giờ.

Ngoài Billy Wilder, còn có đạo diễn gốc Áo Otto Preminger, thành công rục rỡ nhờ bộ phim hình sự ''The Man with the golden arm'' (L’homme au bras d’or) với Frank Sinatra trong vai chính và bộ phim cao bồi ''The river of no return'' (tạm dịch Thuyền đi không trở lại) với hai ngôi sao màn bạc Robert Mitchum và Marilyn Monroe... Một khi ''làn sóng Đức'' thoái trào, phải đợi nhiều thập niên sau mới xuất hiện phong trào các tài năng mới đến từ Mexico.

Nhóm đạo diễn thành công nhờ tình đoàn kết

Chỉ sau một thập niên định cư trên đất Mỹ, các nhà làm phim Mexico thành công với một loạt giải thưởng. Là người đầu tiên mạo hiểm dấn thân vào thị trường Mỹ từ giữa những năm 1990, đạo diễn Alfonso Cuarón thực hiện bộ phim ăn khách ''Gravity'' (Trọng lực) vào năm 2013, để rồi 6 năm sau đoạt Oscar dành cho bộ phim nước ngoài hay nhất năm 2019 nhờ tác phẩm "Roma". Về phần mình, Alejandro González Iñárritu giành lấy giải Oscar cho bộ phim xuất sắc nhất nhờ tác phẩm ''Birdman'' vào năm 2015, đúng một năm sau tác giả Iñárritu thực hiện cú đúp ngoạn mục khi đoạt giải Oscar dành cho đạo diễn xuất sắc nhất, trong khi Leonarrdo DiCaprio giành được danh hiệu Diễn viên tài ba nhất nhờ bộ phim "The Revenant" (Người về từ cõi chết). Còn Guillermo del Toro nhận giải Oscar năm 2018 cho bộ phim ''The Shape of Water'' (Hình dạng của nước) còn có tựa tiếng Việt là ''Giai nhân và Thủy quái ".

Vào giữa những năm 2000, nhóm bạn ''kết nghĩa'' này đã thành lập một công ty sản xuất phim để củng cố mối quan hệ hợp tác, đồng thời tạo ra một hệ thống nhằm giúp đỡ các đồng hương cùng làm việc ở Hollywood. Thế nhưng, cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 buộc nhóm đạo diễn phải từ bỏ tham vọng này. Tuy vậy, nhóm bạn vẫn giữ liên lạc với nhau. Nhờ duy trì được mối quan hệ tốt đẹp, mà bộ ba đã cho ra đời nhiều dự án quan trọng, trong đó có kịch bản phim ''Gravity'' của hai bố con nhà Cuarón, phim ''Biutiful'' với Javier Bardem trong vai chính, từng đoạt khá nhiều giải thưởng tại các liên hoan phim quốc tế.

Trong hơn một thập niên liền, sức mạnh của nhóm bạn này đến từ chỗ họ biết đoàn kết với nhau, họ chẳng những góp ý trao đổi trên phương diện nghệ thuật, mà còn lấy làm mừng khi thấy bạn mình thăng tiến, thành đạt. Cả ba nhà làm phim giữ thói quen : cùng xem những thước phim mà họ đã quay trước khi dựng phim, cùng đọc lại kịch bản để nhặt sạn cho nhau. Trong bộ phim ''Người đẹp và thủy quái'', Guillermo del Toro đã chỉnh sửa một số nội dung theo đề nghị của hai đồng nghiệp. Đổi lại, trong bộ phim ''The Revenant'' (Người về từ cõi chết) đạo diễn Iñárritu đã nhờ đến sự giám sát của đồng nghiệp Guillermo del Toro. Trong màn phim Leonardo DiCaprio bị tấn công bởi một con gấu khổng lồ, cảnh quay trở nên rất sống động thực tế nhờ vào con mắt nhạy bén tinh tế của bạn mình. Tuy không vấn ý nhau, nhưng cả ba đạo diễn đều đồng ý trên một điều : thành công hay danh vọng cũng chỉ là nhất thời, nhưng tình bạn của họ sẽ là trọn đời.