Ukraina tố cáo Nga "phá hoại" thỏa thuận ngũ cốc

Thỏa thuận xuất khẩu ngũ cốc Ukraina và Kiev và Matxcơva đạt được tại Thổ Nhĩ Kỳ đã bị phá họai. Kiev hôm 23/07/2022 cho biết  quân đội Nga bắn tên lửa vào hải cảng Odessa ở Hắc Hải, một trong ba cảng chính trong thỏa thuận Istanbul. Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc và lãnh đạo Ngoại Giao châu Âu đồng thanh chỉ trích Nga.

Nông dân nhìn đám khói từ cánh đồng bị cháy do cuộc xung đột ở tiền tuyến trong vùng Dnipropetrovsk, Ukraina. AP - Efrem Lukatsky

Phát ngôn viên bộ Ngoại Giao Ukraina, Oleg Nikolenko cho rằng Matxcơva đã « nuốt lời hứa từng cam kết ở Istanbul, phỉ nhổ vào mặt tổng thư ký Liên Hiệp Quốc và tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ », nước chủ nhà. Nga phải « hoàn toàn chịu trách nhiệm » về thất bại này.

Lãnh đạo Ngoại Giao Châu Âu, Josep Borrell nói đến một hành động đáng « khiển trách » khi mà Matxcơva « pháo kích » vào một trong những địa điểm then chốt trong thỏa thuận để xuất khẩu ngũ cốc Ukraina bằng đường biển, qua ngả Hắc Hải. Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Antonio Guterres cũng đã có những lời lẽ tương tự. 

Chiều ngày 22/07/2022 tại Istanbul, đại diện của Nga và Ukraina đã đặt bút ký vào thỏa thuận cho phép xuất khẩu ngũ cốc của Ukraina qua ngả Biển Đen. Thỏa thuận do Liên Hiệp Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ bảo trợ.

Ukraina và Nga chiếm 30 % thị trường ngũ cốc thế giới. Từ đầu cuộc chiến, 25 triệu tấn ngũ cốc Ukraina bị kẹt tại Hắc Hải. Bộ trưởng đặc trách về hạ tầng cơ sở của Ukraina, Olexandre Kuoubrakov từng khẳng định « chỉ trong vài ngày nữa » các hoạt động xuất khẩu sẽ được phục hồi.

Ngoại trưởng Ukraina Dmytro Kouleba hôm qua, thận trọng ghi nhận « Ukraina không tin vào nước Nga. Không một ai có lý do gì để tin vào lời nói của Nga ».

Riêng tổng thống Volodymyr Zelensky kỳ vọng nhiều vào thỏa thuận tạm thời có hiệu lực trong vòng 4 tháng này và trên nguyên tắc sẽ được « tự động triển hạn thêm ». Văn bản nói trên cho phép giải tỏa 3 cảng lớn của Ukraina, trong đó có cảng Odessa, xuất khẩu 25 triệu tấn ngũ cốc bị kẹt lại từ đầu cuộc chiến đến nay. Thỏa thuận này, theo ông, cho phép thu về 10 tỷ đô la và cứu vãn kinh tế Ukraina.

Thông tín viên đài RFI từ Kiev, Stéphane Siohan giải thích :

« Tại Kiev, tổng thống Volodymyr Zelensky hàng ngày vẫn phát biểu qua cầu truyền hình. Tối Thứ Sáu 22 tháng 7, ông hoan nghênh thỏa thuận cho phép tránh được ‘một thảm họa, tránh được nạn đói có nguy cơ đẩy nhiều quốc gia trên thế giới vào cảnh hỗn loạn’.

Volodymyr Zelensky cũng đã cho biết thêm, việc giải tỏa ba cảng lớn của Ukraina, trong đó có cảng Odessa cho phép xuất khẩu tất cả ngũ cốc đã thu hoạch được trong vụ mùa 2022, và có thể đem về đến 10 tỷ đô la cho ngân sách Nhà nước. Thỏa thuận này cũng sẽ cho phép bảo đảm công ăn việc làm cho người dân trong ngành nông nghiệp.

Tuy nhiên, giới thân cận với tổng thống Ukraina vẫn thận trọng. Một trong những cố vấn của ông Zelensky là Mykhailo Podolyak đã nhắc nhở : cần quan sát kỹ thái độ của Liên bang Nga, một trong các bên đã đặt bút ký vào một thỏa thuận rất phức tạp dưới sự bảo trợ của Thổ Nhĩ Kỳ và Liên Hiệp Quốc.

Chính quyền Kiev hy vọng Nga sẽ không lợi dụng thời cơ để gây ra sự cố, một khi hàng lang an toàn trên biển được hình thành. Tới nay, bóp ngạt kinh tế Ukraina ngăn chận các hoạt động trên biển vẫn là một trong những mục tiêu chính của Matxcơva.

Dù vậy thỏa thuận vừa đạt được không có nghĩa là căng thẳng tại Biển Đen sẽ lắng dịu. Đây là kết quả từ khi tương quan lực lượng ở Biển Đen đã trở nên cân bằng hơn. Nhờ vào tên lửa tầm xa của phương Tây, Ukraina đã giành lại được quyền kiểm soát đảo Rắn, một vị trí chiến lược. Tàu chiến của Nga không thể tiến vào gần thành phố biển Odessa một cách an toàn. Cách nay ba hôm, thứ trưởng Quốc Phòng Ukraina tuyên bố : chủ đích của Kiev là tiêu diệt các hạm đội của Nga ở Biển Đen. Công luận đang nói đến chiến dịch phản công ở miền Nam, trong vùng Kherson, gần bán đảo Crimée. Nếu kịch bản này xảy ra, thì một lần nữa, Hắc Hải sẽ lại dậy sóng ».