30 năm cuộc diệt chủng ở Rwanda: Nước Pháp nỗ lực đối diện với trách nhiệm lịch sử

Chính quyền quốc gia châu Phi Rwanda, kể từ hôm nay, 07/04/2024, bắt đầu đợt tưởng niệm kéo dài 100 ngày, về cuộc diệt chủng kinh hoàng diễn ra cách nay đúng 30 năm, khiến hơn 800.000 người chết trong vòng ba tháng. Tại lễ tưởng niệm hôm nay, tổng thống Paul Kagame, người đứng đầu Mặt trận yêu nước Rwanda, lực lượng đã chấm dứt cuộc diệt chủng, nhấn mạnh đến việc Rwanda đã "hoàn toàn bị cộng đồng quốc tế bỏ rơi" vào thời điểm đó.

Tổng thống Rwanda Paul Kagame thắp lửa trong buổi lễ kỷ niệm 30 năm nạn diệt chủng Rwanda ở Kigali, Rwanda. Ảnh ngày 07/04/2024. AP - Brian Inganga

Cựu tổng thống Mỹ, Bill Clinton, cầm quyền vào thời gian cuộc thảm sát, ngoại trưởng Pháp Stéphane Séjourné, quốc vụ khanh phụ trách Đại dương của Pháp, Hervé Berville, sinh tại Rwanda, tham dự buổi lễ hôm nay. Nhân dịp lễ kỷ niệm này, tổng thống Pháp Emmanuel Macron tái khẳng định nước Pháp, cùng các đồng minh phương Tây và châu Phi, "lẽ ra đã có thể ngăn ngừa được cuộc diệt chủng".

Thông tín viên Lucie Mouillaud tường trình từ Kigali :

‘‘Sáng nay, hàng chục phái đoàn chính thức cùng tổng thống Paul Kagame có kế hoạch tới thắp lửa tại đài tưởng niệm quốc gia Gisozi, nơi chôn cất gần 250.000 nạn nhân của nạn diệt chủng chống lại người Tutsi. Ngọn lửa biểu tượng đánh dấu điểm khởi đầu dịp kỷ niệm 30 năm cuộc diệt chủng : Một ngày trọn vẹn được dành cho lễ tưởng niệm thảm kịch này. 

Buổi sáng mở đầu với các nghi thức và diễn văn của chính phủ và nguyên thủ quốc gia Rwanda tại sân vận động BK Arena, một cuộc tuần hành tưởng niệm lớn diễn ra vào buổi chiều. Đây là lần đầu tiên người Rwanda được phép tuần hành trở lại sau 4 năm gián đoạn do Covid-19.

Vào buổi tối, sẽ có một buổi cầu nguyện tưởng nhớ hơn 800.000 người Tutsi bị giết từ tháng 4 đến tháng 6 năm 1994. Ngày 6 tháng 4 này đánh dấu điểm khởi đầu của giai đoạn gần 100 ngày tưởng niệm, với nhiều lễ kỷ niệm các vụ thảm sát diễn ra trong thời gian ba tháng diệt chủng.’’

Tổng thống Pháp khuyến khích giới sử gia khôi phục toàn bộ sự thật

Trả lời AFP, sử gia Vincent Duclert, người đứng đầu một nhóm nghiên cứu về chính sách của Pháp với Rwanda trong thập niên 1990 (thành lập theo quyết định của tổng thống), nhận định các tuyên bố của tổng thống Macron hôm nay là ‘‘một bước tiến mới trong việc đối mặt không khoan nhượng với quá khứ’’, "khích lệ giới nghiên cứu’’ tiếp tục hành động. Báo cáo của nhóm nghiên cứu nói trên, công bố năm 2021, kết luận chính quyền Pháp ‘‘có các trách nhiệm nặng nề’’ trong vụ thảm sát này.

Trong đoạn video công bố hôm nay, nhân dịp mở đầu đợt tưởng niệm 100 ngày, tổng thống Pháp khẳng định mong muốn ‘‘cùng nhau tiếp tục tiến lên, tay trong tay’’ với Rwandan, và quan hệ đối tác này ‘‘chỉ có thể được xây dựng được khi đối diện thực sự với quá khứ, và nhận lãnh trách nhiệm’’. Đối với sử gia Vincent Duclert, ‘‘sự thật về thảm kịch này phải được khôi phục trong hiện tại và trong tương lai một cách tập thể, cùng với các đồng nghiệp Rwanda, Pháp, Bỉ, và toàn thế giới."