Kinh tế tăng trưởng mạnh, Gruzia là một trong những nước hưởng lợi từ chiến tranh Ukraina

Gruzia đang trở một trong những quốc gia có tỷ lệ tăng trưởng kinh tế nhanh nhất thế giới vào năm 2022, bất chấp khủng hoảng năng lượng và lạm phát. Cuộc chiến tranh Ukraina đã khiến hàng trăm ngàn người rời khỏi Nga và lựa chọn đến Gruzia. Chủ yếu là những người trẻ có trình độ cao và mang theo nhiều tiền mặt. 

Dòng người di chuyển từ Nga vào Gruzia, tại cửa khẩu Verkhny Lars giữa Nga và Gruzia, 29/09/2022. AP

Nằm ở vị trí chiến lược, Gruzia trở thành con đường kết nối châu Âu và châu Á, trên con đường tơ lụa mới (New Silk Road). Mười năm trở lại đây, nền kinh tế 3,7 triệu dân đã ghi nhận những tăng trưởng đáng kể, từ 3 đến 5 % trước đại dịch Covid-19. Do ngành dịch vụ, du lịch chiếm 60 % trong cơ cấu kinh tế, Gruzia cũng như nhiều nước khác, đã phải chịu tác động nặng nề từ Covid-19 và bước sang giai đoạn phục hồi.    

Tăng trưởng đầy "bất ngờ"

Với hơn 800 km đường biên giới chung với Nga, các dự báo tăng trưởng của Gruzia được đưa ra không mấy tích cực đầu năm 2022. Tuy nhiên, trường hợp của Gruzia đã khiến các nhà kinh tế “đau đầu”, nhiều lần phải sửa đổi báo cáo trong những tháng cuối năm. Trả lời phỏng vấn của RFI Tiếng Việt (15/11/2022), nhà kinh tế học Lasha Kavtaradze, trưởng phòng Phân tích và Dự báo Kinh tế Vĩ mô tại viện nghiên cứu Galt & Taggart, có trụ sở tại Tbilisi, cho biết mức tăng trưởng lên hai số là điều mà không ai ngờ tới : 

“Vào đầu năm 2022, trước khi chiến tranh Nga – Ukraina xảy ra, chúng tôi đã dự báo rằng tỷ lệ răng trưởng kinh tế có thể đạt 5 %. Tuy nhiên khi chiến tranh bắt đầu, chúng tôi đã phải thay đổi, và hạ thấp tỷ lệ này xuống. Chúng tôi đã tiếp tục thay đổi vài tháng sau đó do số lượng người Nga di cư sang Gruzia gia tăng trong thời gia qua. Chúng tôi ghi nhận dòng tiền từ nước ngoài đổ vào Gruzia tăng mạnh. (Tính đến tháng 10/2022), tỷ lệ tăng trưởng kinh tế đã lên đến 10.2 %.”    

Không chỉ cơ quan của ông Lashka, tổ chức tư vấn đầu tư Galt & Taggart, bị bất ngờ, nhiều tổ chức quốc tế khác cũng đã ghi nhận trường hợp tương tự. Ngân hàng Tái cấu trúc và Phát triển châu Âu, vào tháng 03/2022, đã dự đoán rằng cuộc xung đột ở Ukraina sẽ giáng một đòn mạnh vào nền kinh tế Gruzia. Ngân hàng Thế giới cũng dự báo vào tháng 4/2022 rằng tăng trưởng của Gruzia sẽ giảm xuống còn 2,5% từ mức 5,5% ban đầu.   

Đến tháng 11/2022, Quỹ tiền tệ thế giới (IMF) công bố báo cáo về tăng trưởng “không ngờ của Gruzia”, trong khi mà nhiều nước tăng trưởng đi xuống và phải đối mặt với cảnh lạm phát, giá năng lượng do cuộc chiến ở Ukraina. Ngân hàng Trung ương Gruzia cho biết, từ tháng Tư đến tháng Chín 2022, người Nga đã chuyển hơn 1 tỷ đô vào Gruzia, qua chuyển khoản từ ngân hàng hay các dịch vụ chuyển tiền khác. Con số này cao gấp 5 lần so với cùng kỳ năm 2021. Theo báo cáo của tổ chức Transparency, có trụ sở tại Tbilisi, Gruzia, riêng trong năm 2022, Gruzia đã nhận được tổng tộng 3,6 tỷ đô la từ Nga, qua hình thức kiều hối (remittances), du lịch, xuất khẩu hàng hoá…, gấp 4 lần so với 2021 từ các nguồn tương tự. Con số này tương đương với 14,6% GDP của Gruzia vào năm 2022. Trước đó, tỷ lệ cao nhất chỉ đạt 9,9% GDP vào năm 2018.  

Chính sách thị thực dễ dàng của Gruzia

Các lệnh trừng phạt của phương Tây khiến nền kinh tế Nga bị cô lập, nhiều tập đoàn đa quốc gia đã đóng cửa, ngừng hoạt động ở Nga. Nhiều đường bay quốc tế bị tạm ngưng. Thêm vào đó là lệnh động viên 1 phần cho chiến trường ở Ukraina, hàng trăm ngàn người đã lựa chọn rời khỏi đất nước. Một nước láng giềng, từng thuộc khối Liên Xô cũ là một lựa chọn lý tưởng. Ngoài vị trí địa lý và gần gũi về văn hoá với Nga, Gruzia còn ban hành chính sách nhập cư “tự do”, cho phép người nước ngoài từ nhiều quốc tịch khác nhau, đến sinh sống, làm việc và thành lập doanh nghiệp mà không cần xin thị thực trong vòng 1 năm. Hơn 100 000 người Nga đã đến Gruzia kể từ khi chiến tranh nổ ra. Vào tháng 9 năm ngoái, các trạm kiểm soát biên giới giữa hai nước trong tình trạng quá tải. Các dòng xe nối dài hàng chục km tại các cửa khẩu giữa Nga và Gruzia chờ thông quan.    

Theo nhà kinh tế học Lasha Kavtaradze, có 2 đợt nhập cư chính từ Nga vào Gruzia: “Đợt đầu tiên là kể từ khi chiến tranh bắt đầu, ước tính có khoảng 70 000 người Nga đã đến Gruzia Đến mùa hè thì con số này giảm xuống khoảng 50 000. Nhưng từ sau tháng 9, chúng tôi chứng kiến đợt di cư lớn thứ hai từ Nga, thêm khoảng 80 000 người. Một tổ chức nghiên cứu kinh tế của Đức đánh giá rằng ở làn sóng thứ nhất thường là những người di cư có trình độ cao, làm việc trong các lĩnh vực công nghệ, như IT và chi phí sinh hoạt hàng tháng mà họ trả khi di cư tới Gruzia rơi vào khoảng 1700 -3000 đô la. Tuy nhiên làn sóng thứ hai thì được cho là những người có thu nhập thấp, thấp hơn so với những người đến trong đợt 1. Nếu xét đến tác động từ cả hai làn sóng này tạo ra đối với tăng trưởng kinh tế Gruzia, khiến GDP tăng 11 %.”  

Theo Reuters, nền kinh tế tương đối khiêm tốn, trị giá khoảng 19 triệu đô la, được biết đến trong khu vực bởi các ngọn núi hùng vĩ và thung lũng nho, đang dần vượt các nền kinh tế mới nổi về tốc độ tăng trưởng như Việt Nam hay các nước xuất khẩu dầu khí, như Kuwait, (giàu có nhờ giá dầu khí tăng cao). Hãng tin Anh trích dẫn nhận định của giám đốc điều hành của ngân hàng TBC ở Gruzia, cho rằng“kinh tế có nhiều tiến triển và tất cả các ngành công nghiệp đều khởi sắc, từ doanh nghiệp nhỏ đến lớn. Đúng là có một cơn bùng nổ !”  

Dòng tiền Nga đổ vào Gruzia

Theo báo cáo của German Economic Team về tình hình này, những người di cư từ Nga đến Gruzia thường sẽ ở lại khoảng 6 tháng, điều này ít nhiều cũng đã tạo ra tác động tích cực đối với nền kinh tế Gruzia, vốn đang phục hồi sau suy giảm của đại dịch Covid-19. Theo số liệu của Cơ quan thống kê Gruzia, từ tháng 1 đến tháng 11/2022, 12083 doanh nghiệp Nga được đăng ký ở Gruzia, cao gấp 13 lần so với cả năm 2021.Thêm vào đó, vào tháng 09/2022, các ngân hàng tại Gruzia cũng ghi nhận hơn 45 000 tài khoản do người Nga đứng tên, tức là tăng gấp đôi so với những năm trước đó.   

Nhà kinh tế học Lasha Kavtaradze nhận xét : “Nếu như nhìn vào tổng thể thu nhập từ di dân, một trong số họ gửi tiền trong ngân hàng và không tiêu chúng. Hơn nữa, Gruzia không chỉ tiếp nhận di dân từ Nga mà còn từ Belarus hay Ukraina, do vậy dòng tiền như vậy giúp thúc đẩy lượng cầu (demand) và đầu tư, cũng như tác động tích cực đến tiền lari của Gruzia, hiện nay đã tăng 12% so với đô la (theo số liệu từ tháng 11/2022).”

Gruzia cũng không phải là nước duy nhất được hưởng lợi từ dòng người di cư từ Nga do chiến tranh Ukraina. Nhà kinh tế học Lasha Kavtaradze cho biết Thổ Nhĩ Kỳ, Armenia cũng đã đạt được những tăng trưởng kinh tế đáng kể từ nguồn tài chính tương tự. Các quốc gia này đã phản đối các trừng phạt của phương Tây đối với Nga, đổi lại, thu hút dòng tiền từ Nga. Tăng trưởng kinh tế đạt 11 % tại Armenia và 7 % đối với Thổ Nhĩ Kỳ vào năm vừa qua. Theo CNBC, Thổ Nhĩ Kỳ đã cấp giấy phép cư trú cho 118.826 người Nga, 1/5 doanh số từ bất động sản cho khách nước ngoài là đến từ người Nga.  

Giá bất động sản bùng nổ

Quay trở lại Gruzia, dòng người di dân đến Gruzia có thể nhìn thấy rõ rệt ở thủ đô Tbilisi, đặc biệt là trong thị trường bất động sản. Tuy nhiên, không hoàn toàn là tác động tích cực. Hãng tin Reuters cho biết giá thuê nhà ở Tbilisi đã tăng 75 % vào năm 2023. Những người thu nhập thấp và sinh viên là những nạn nhân đầu tiên. Ví dụ như trường hợp của cô Nana Shonia, 19 tuổi. Vài tuần trước khi chiến tranh Ukraina nổ ra, cô đã ký hợp đồng thuê một căn hộ tại trung tâm thủ đô, với giá khoảng 150 euro mỗi tháng. Tuy nhiên vào tháng Bảy vừa qua, cô đã bị chủ nhà yêu cầu ra khỏi căn hộ vì giá nhà tăng. Cô Helen Jose, một du học sinh Ấn Độ cũng gặp trường hợp tương tự, đã phải đến ở nhờ nhà bạn vì giá nhà của cô đã tăng gấp đôi trong mùa hè vừa qua. Trả lời hãng tin Reuters, cô cho biết: “Trước kia, tìm nhà rất dễ. Nhưng nay không chỉ tôi mà cả các bạn tôi cũng bị yêu cầu rời đi, bởi vì có những người Nga sẵn sàng trả nhiều hơn chúng tôi”.  

Dù giá nhà có cao nhưng giới chuyên gia cho rằng các doanh nghiệp không sẵn sàng đầu tư quá nhiều vào thị trường bất động sản, bởi vì giá nguyên vật liệu và thiết bị cao. Hiện các chủ nhà có thể thu được lợi tức thì vì giá thuê nhà tăng, nhưng lợi nhuận từ việc bán nhà lại không đáng kể. Theo các nhà kinh tế, sự bùng nổ này không kéo dài và khuyến khích chính phủ Gruzia sử dụng nguồn thu thuế lành mạnh để trả nợ và có phương án dự trữ ngoại tệ khi có thể.   

Địa chính trị bất ổn

Hơn nữa, cuộc xung đột xảy ra vào năm 2008 (tại Nam Ossetia và Abkhazia) giữa Nga và quốc gia từng thuộc Liên Xô cũ khiến một số người lo ngại rằng Gruzia có thể chịu tác động về xã hội cũng như chính trị trong thời gian tới. Nếu như vào tháng 9 năm ngoái, sau khi tổng thống Nga ban lệnh động viên một phần, dòng người ồ ạt từ Nga kéo vào Gruzia, thì ở phía bên kia các trạm kiểm soát biên giới, trên lãnh thổ Gruzia, các nhà hoạt động biểu tình phản đối tiếp nhận người Nga vì cho rằng rằng gián điệp Nga có thể nằm trong số họ.  

Viện tư vấn Hudson, có trụ sở tại Washington, Hoa Kỳ, đã cảnh báo rằng “điện Kremlin có thể sử dụng sự hiện diện của những người Nga này như là cái cớ để can thiệp hoặc gây hấn hơn nữa”.

Chuyên gia về chính sách kinh tế và xã hội tại viện Phát triển Tự do Thông tin Gruzia (IDFI), Mikheil Kukava nhận định với CNBC rằng, mặc dù phần lớn những người di cư từ Nga thuộc “thế hệ mới” và không phải là mối đe doạ, nhưng điện Kremlin có thể sử dụng đây như là “cái cớ để đến và bảo vệ họ. Vậy thì những tác động tích cực về kinh tế không đáng là bao”.  

Về phần mình, chuyên gia kinh tế Lasha Kavtaradze lại cho rằng, tỷ lệ rủi ro là rất thấp đối với những di dân trình độ cao đến từ Nga. Hơn nữa, tuỳ vào tình hình địa chính trị toàn cầu thay đổi ra sao, đa số sẽ không ở lại Gruzia mà có thể đến Hoa Kỳ hày một nước khác, nhiều người cũng đã thay đổi quốc tịch.