Việt Nam lại yêu cầu Lào ngưng dự án đập Xayaburi

Hôm nay, 18/01/2013, tổ chức International River ( Sông ngòi quốc tế ) cho biết là trong cuộc họp hai ngày 16 và 17/01 của Ủy hội sông Mêkông tại miền đông bắc Lào, Việt Nam đã yêu cầu chính quyền Viên Chăn tạm ngưng công trình xây dựng đập thủy điện Xayaburi ở hạ lưu Mêkông để chờ nghiên cứu thêm về những tác động của dự án này.

Công trường dự án đập thủy điện Xayaburi, Lào (ảnh chụp tháng Sáu 2012) @International Rivers

Theo International River, « Việt Nam đã yêu cầu không được xây dựng thêm trên dòng chính của Mêkông cho đến khi hoàn tất việc nghiên cứu về tác động của đập, theo dự trù của thỏa thuận đạt được vào năm ngoái giữa các nước thành viên Ủy hội sông Mêkông ». Cũng theo tổ chức này, phái đoàn Cam Bốt cho rằng Lào đã diễn giải sai Thỏa thuận Mêkông.

Theo quy định của Ủy hội sông Mêkông, trước khi xây con đập nào trên sông này đều phải có tham khảo ý kiến giữa các chính phủ, thế nhưng, các nước thành viên không có quyền phủ quyết. Chính vì vậy, cho dù các nước không đồng ý, Lào vẫn tiến hành xây dựng đập Xayaburi.

Vào tháng 12 năm 2011, các nước thành viên Ủy hội sông Mêkông đã đồng ý sẽ tiến hành thêm nghiên cứu về tác động của con đập Xayaburi trước khi tiếp tục xây dựng công trình này. Nhưng tháng 8 năm ngoái, công ty Thái Lan Ch Karnchang PCL, chủ đầu tư dự án, thông báo sẽ khởi động lại dự án này. Lễ động thổ chính thức khởi công xây đập Xayaburi đã diễn ra tháng 11 vừa qua.

Hãng tin Reuters trích lời ông Milton Osborne, thuộc Viện Lowy của Úc, chuyên nghiên cứu về chính sách đối ngoại, nhận định rằng đập Xayaburi đánh dấu một bước ngoặt, tức là kể từ nay bất cứ nước nào cũng có thể xây đập trên sông Mêkông. Ông Osborne mô tả đề nghị của Cam Bốt cho một công ty Trung Quốc xây đập ở vùng Sambor, trên một phụ lưu của Mêkông, sẽ là một « thảm họa kinh khủng ». Theo ông, đập này sẽ ngăn chận hệ thống hoán trú chính của loài cá trên sông Mêkông.

Dự án đập thủy điện thứ hai của Cam Bốt, ở tỉnh Stung Treng, là một công trình liên doanh giữa các công ty của Cam Bốt, Việt Nam và Trung Quốc. Theo giới hoạt động bảo vệ môi trường, đập này sẽ làm giảm nguồn cá tại một quốc gia vốn đang gặp nhiều vấn đề suy dinh dưỡng.

Trong một thông cáo đưa ra ngày 16/01, tổ chức International River cho biết đã phát hiện rằng các dự án đập khác trên dòng chính của sông Mêkông tại Lào cũng đang được tiến hành.

Tại khu vực đập Beng Pak, nơi vẫn chưa diễn ra quá trình tham vấn trước của Ủy hội sông Mêkông, dân làng nói rằng việc thực hiện dự án dự kiến sẽ khởi động trong 2 đến 12 tháng tới, bắt đầu với việc xây dựng đường đi vào con đập. Dân làng cũng nói rằng, trong thời gian gần đây, các công ty Trung Quốc đã hoàn thành các nghiên cứu về tính khả thi của đập Pak Lay và đập Sanakham.