Tranh luận về các thiết bị ghi và truyền dữ liệu của máy bay

Nhân vụ máy bay Boeing của hãng Malasyian Airlines bị mất tích, hôm nay chúng ta cùng tìm hiểu xem, trong các tai nạn máy bay, hộp đen có vai trò quan trọng như thế nào ?

Chiếc hộp đen, bộ phạn ghi lại toàn bộ dữ liệu trong hành trình của máy bay. Wikimedia.org

Trong các tai nạn máy bay, « hộp đen » cung cấp những thông tin rất quan trọng và những hướng điều tra để giúp xác định nguyên nhân tai nạn, bởi vì đây là thiết bị ghi lại toàn bộ các thông số của chuyến bay, kể cả các cuộc nói chuyện trong buồng lái. Chính là nhờ những hộp đen này là các nhà điều tra có thể giải thích được nguyên nhân của 90 % số tai nạn máy bay cho đến nay.

Các máy ghi dữ liệu này, được sử dụng từ thập niên 1960, nằm trong những hộp kim loại cực kỳ chắc chắn, có trọng lượng từ 7 đến 10 kg. Những hộp đen này được thiết kế để cho chúng dù bị va chạm rất mạnh, bị lửa cực nóng ( 1.100 độ C trong suốt 1 tiếng đồng hồ ) hoặc chìm sâu dưới biển ( độ sâu đến 6000 mét ) cũng không hề hấn gì.

Nhờ cực kỳ chắc chắn như vậy, cho nên sau 23 tháng nằm chìm ở độ sâu 3.900 mét dưới đáy Đại Tây Dương, các dữ liệu trong các hộp đen của chiếc máy bay AF447 của hãng Air France đã có thể được thu hồi toàn bộ, nhờ vậy mà đã làm sáng tỏ được nguyên nhân tai nạn của chiếc phi cơ trên đường bay Rio-Paris ngày 01/06/2009.

Gọi là « hộp đen », nhưng trên thực tế, những hộp này là màu cam, vởi những giải băng màu trắng có tính phản chiếu để có thể được tìm thấy dễ dàng.

Theo quy định, một máy bay dân dụng phải có hai hộp đen, gọi là DFDR ( Digital flight Data Recorder, Máy ghi dữ liệu chuyến bay ) và CVR ( Cockpit Voice Recorder, Máy ghi âm trong buồng lái ). Máy DFDR ghi từng giây mọi thông số trong thời gian 25 giờ bay. Còn máy CVR thì ghi không chỉ các cuộc trao đổi giữa các phi công, mà còn ghi mọi âm thanh và thông báo nghe được trong buồng lái.

Nhưng muốn khai thác các dữ liệu đó thì trước hết phải tìm ra các hộp đen. Nếu máy bay rớt trên đất liền thì tìm ra hộp đen tương đối dễ, nhưng máy bay rớt trên biển thì chắc là cực kỳ khó khăn ?

Đúng thế, như đã nói ở trên, phải 23 tháng sau người ta mới tìm được các hộp đen của chiếc máy bay AF447 của Air France rơi trên biển trên đường bay giữa Rio với Paris ngày 01/06/2014 và qua đó hiểu rõ hơn về tai nạn đã khiến 228 người thiệt mạng.

Các hộp đen được trang bị một bộ phận phát tín hiệu để khi bị chìm dưới nước vẫn có thể phát một tín hiệu siêu âm mỗi giây trong suốt ít nhất là 30 ngày liên tục với phạm vi phát tín hiệu trung bình là khoảng 2 km.

Sau tai nạn máy bay Air France chuyến Rio-Paris, các nhà điều tra Pháp của Cục điều tra và phân tích đã đề nghị kéo dài thời gian phát tín hiệu của hộp đen từ 30 lên 90 ngày, cũng như trang bị bộ phận phát tín hiệu ở tần số thấp hơn so với hiện nay để dễ bắt được hơn. Nhưng hiện giờ, các hộp đen chưa bắt buộc phải được cải tiến như vậy, mặc dù kỹ thuật đã có rồi.

Ngoài hộp đen, có những thiết bị nào khác có thể giúp xác định dễ dàng hơn vị trí của máy bay gặp nạn ?

Trong trường hợp chuyến AF447 của Air France, máy bay đã để lại vết tích nhờ thiết bị phát thông tin tự động ACARS, báo động những bất thường, hỏng hóc hay ngừng hoạt động của hệ thống. Trong 4 phút đồng hồ, 24 thông báo đã được phát đi từ máy bay này.

Chiếc Boeing của chuyến bay MH370 cũng được trang bị thiết bị ACARS, nhưng Malaysia Airlines không nói rõ là họ có đã nhận được các thông báo tự động từ thiết bị này hay không.

Nhà chức trách Pháp đã đề nghị với Cơ quan Hàng không dân dụng quốc tế là các máy bay phải được một hệ thống phát tín hiệu báo động khi sắp xảy ra tai nạn, hoặc trang bị cho máy bay các thiết bị truyền trực tiếp và liên tục qua vệ tinh các số thông số cơ bản của máy bay ( vị trí, độ cao, vận tốc, hướng bay ), do hộp đen ghi được, để tìm kiếm và xác định dễ dàng hơn vị trí máy bay bị rơi.

Về mặt kỹ thuật, việc trang bị các thiết bị nói trên là hoàn toàn khả thi, nhưng cho tới nay, do phải cắt giảm tối đa mọi phí tổn để bảo tồn sức cạnh tranh, cho nên các hãng hàng không không muốn đầu tư vào những thiết bị đó. Cách đây 12 năm, L-3, công ty của Mỹ chuyên về các thiết bị hàng không, đã thẩm định chi phí cho một hãng hàng không mua sắm những thiết bị truyền trực tiếp qua vệ tinh là khoảng 300 triệu đôla. Nói chung, khi nào chưa trở thành quy định bắt buộc, thì không hãng nào chịu làm.

Tuy nhiên, cũng có chuyên gia cho rằng không nhất thiết máy bay phải truyền liên tục các thông số của chuyến bay. Theo họ, hệ thống này nên được thiết kế sao cho khi chuyến bay diễn ra tốt đẹp thì chỉ gởi đi một số dữ liệu thôi và chỉ khi nào phát hiện có gì bất thường thì mới gởi tối đa các thông số.

Cho tới nay, các hãng hàng không đã buộc phải trang bị cho máy bay các hệ thống tránh đụng nhau trên không và thiết bị phát hiện khói trong khoang chứa hành lý. Vụ máy bay Boeing của Malysia Airlines mất tích một cách bí ẩn từ thứ bảy tuần trước có thể buộc cơ quan hàng không dân dụng quốc tế đẩy nhanh việc đề ra những quy định mới.