Thiên tai, cấm vận, dịch bệnh gây thiếu ăn ở Bắc Triều Tiên ?
Tại Bắc Triều Tiên, nuôi chó trong nhà giờ bị coi là biểu tượng cho « xu hướng thối nát của hệ tư tưởng tư sản », một « hình thức suy đồi » của phương Tây. Từ tháng 07/2020, tất cả những gia đình có chó, mèo trong nhà phải giao nộp cho các vườn thú của Nhà nước hoặc các nhà hàng để giết thịt. Tuy nhiên, lý do thực được New York Post và Daily Mail, trích từ nhật báo Hàn Quốc Chosun Ilbo, là do Bắc Triều Tiên thiếu lương thực.
Đăng ngày:
Theo một báo cáo được bộ Nông Nghiệp Hoa Kỳ công bố ngày 13/08/2020, tình trạng « mất an ninh lương thực » tác động đến 59,8% (15,3 triệu) người dân Bắc Triều Tiên, cao hơn 57,3% so với năm 2019 (tăng thêm 700.000 người). Theo tiêu chuẩn, những người không có đủ 2.100 calori/ngày bị coi là « mất an ninh lương thực ».
Thực ra, ngay từ tháng 06/2020, một báo cáo viên đặc biệt về nhân quyền của Liên Hiệp Quốc đã báo động về nguy cơ thiếu lương thực ở Bắc Triều Tiên, dù tình trạng này vẫn tồn tại dai dẳng từ những năm 1990. Trong một thông cáo, ông Tomas Ojea Quintana cho biết « ngày càng có nhiều gia đình Bắc Triều Tiên chỉ ăn hai bữa mỗi ngày, hoặc chỉ ăn ngô và rất nhiều người bị đói ». Số người vô gia cư tại các thành phố ở Bắc Triều Tiên dường như cũng tăng, trong đó có rất nhiều trẻ em nghèo và không có nơi ở cố định (kotjebi) ; giá thuốc cũng tăng chóng mặt.
Tình hình nhân đạo tại Bắc Triều Tiên vẫn « rất đáng quan ngại », theo phát biểu của bà Elisabeth Byrs, phát ngôn viên của tổ chức Chương trình Lương thực Thế giới (PAM), trong một buổi họp báo tháng 06/2020 : 40% người dân Bắc Triều Tiên (khoảng 10 triệu người) luôn cần hỗ trợ nhân đạo. Tình trạng suy dinh dưỡng, không những « vẫn tồn tại » mà còn « lan rộng » : Khoảng 10% trẻ dưới 5 tuổi bị thiếu cân và khoảng 20% bị chậm tăng trưởng.
Đói vì bị trừng phạt, chống dịch và lũ lụt
Bắc Triều Tiên vẫn bị Liên Hiệp Quốc trừng phạt cho đến ngày 04/02/2021 vì phát triển vũ khí hạt nhân. Trao đổi kinh tế giữa hai miền Triều Tiên đã giảm 1.000 lần chỉ trong vòng 5 năm, từ 2,4 tỉ euro vào tháng 05/2015, xuống còn 3,1 triệu euro vào tháng 05/2020. Nguồn thu gần 89 triệu euro hàng năm từ khu công nghiệp Kaesong cũng bị mất do chính quyền Bình Nhưỡng đóng cửa vào năm 2016.
Để lách trừng phạt, Bắc Triều Tiên chuyển sang buôn lậu và tin tặc. Theo thẩm định của Mỹ, được trang Bloomberg trích dẫn, hoạt động tin tặc đã mang về cho Bình Nhưỡng khoảng 1,8 tỉ euro trong năm 2019.
Cũng do các lệnh trừng phạt, trao đổi thương mại giữa Bắc Triều Tiên và đối tác chính Trung Quốc cũng giảm đi rõ rệt. Tuy nhiên, tình trạng này thêm trầm trọng kể từ khi Bình Nhưỡng quyết định đóng cửa biên giới với Trung Quốc vào tháng 01/2020 để phòng dịch Covid-19. Tổng trao đổi thương mại đã giảm 90% vào tháng 03 và 04/2020 so với cùng kỳ năm trước.
Cũng vì « ngại » trừng phạt của Liên Hiệp Quốc và Hoa Kỳ, cứu trợ nhân đạo cho Bắc Triều Tiên cũng giảm đi. Hàn Quốc là một ví dụ : Seoul từng gửi khoảng 2,6 tỉ euro từ năm 1995, nhưng trong giai đoạn 2017 đến 2019, số tiền này chỉ còn khoảng 1/5 (26 triệu euro). Tuy nhiên, dù không nằm trong các biện pháp bị cấm, nhưng tất cả các dự án trợ giúp nhân đạo cho Bắc Triều Tiên đều phải được Liên Hiệp Quốc bật đèn xanh.
Tình trạng khẩn cấp « mất an ninh lương thực » và y tế tại Bắc Triều Tiên phần nào được thể hiện qua một loạt chương trình nhân đạo được Liên Hiệp Quốc cấp phép trong tháng 07 và 08/2020 : UNICEF gửi 758.920 đô la trang thiết bị y tế để điều trị bệnh nhân mắc lao và sốt rét trong bối cảnh dịch Covid-19 ; Hàn Quốc tặng PAM 10 triệu đô la để cung cấp lương thực cho phụ nữ và trẻ em Bắc Triều Tiên ; Pháp tặng 230.000 đô la cho hai tổ chức phi chính phủ Triangle Génération Humanitaire (TGH) và Première Urgence Internationale (PUI) để mua thêm cá và rau cho 70.000 người Bắc Triều Tiên, đặc biệt là trẻ em ; tổ chức Medical Aid for Children (MAC) của Hàn Quốc được cấp phép đến 13/02/2021 để cung cấp dụng cụ y tế cải thiện sức khỏe răng miệng và dinh dưỡng cho phụ nữ có thai và trẻ nhỏ ở Bắc Triều Tiên…
Ngoài dịch Covid-19, Bắc Triều Tiên còn phải đối phó với thiên tai. Mưa lớn làm ngập một phần cơ sở hạt nhân Yongbyon, phía bắc thủ đô Bình Nhưỡng. Nhiều khu vực sản xuất lúa gạo ở miền nam cũng bị ngập lụt. Theo một số cơ quan truyền thông Nhà nước Bắc Triều Tiên, được Yonhap trích dẫn ngày 14/08, tổng cộng 39.296 héc-ta hoa mầu đã bị hỏng do ngập lụt, ít nhất 16.680 ngôi nhà và 630 công trình công cộng bị ngập hoặc bị hư hại trên khắp nước, rất nhiều cây cầu và đường sắt cũng bị hư hỏng.
Lãnh đạo Bắc Triều Tiên từng quyết định mở kho dự trữ ngũ cốc quốc gia để cứu trợ dân làng Taechong-ri, ở tỉnh Bắc Hwanghae, sau chuyến thị sát thiên tai ngày 08/08. Tuy nhiên, Kim Jong Un tuyên bố không nhận hàng cứu trợ từ bên ngoài do lo sợ lây nhiễm virus corona. Ngày 14/08, lãnh đạo Bắc Triều Tiên nhấn mạnh : « Tình hình dịch Covid-19 ngày càng xấu đi trên khắp thế giới thì càng cần phải đóng cửa biên giới và tăng cường các biện pháp chống dịch nghiêm ngặt hơn và không chấp nhập bất kỳ cứu trợ lũ lụt nào từ bên ngoài ».
Lên gân để quên… đói ?
Vấn đề Bắc Triều Tiên bị gạt sang một bên trong khi cả thế giới quay cuồng chống dịch Covid-19 : Trung Quốc là nơi virus corona xuất phát, Hoa Kỳ bị tác động nặng nhất, trong khi Covid-19 vẫn dai dẳng ở Hàn Quốc.
Phẫn nộ vì không có bất kỳ tiến triển nào sau nhiều hội nghị thượng đỉnh với tổng thống Moon Jae In và Donald Trump, chế độ Bình Nhưỡng dường như hết kiên nhẫn và chuyển sang đe dọa liên tục từ đầu tháng 06/2020 nhằm gây một « cuộc khủng hoảng nhỏ » : Ngày 09/06, đóng toàn bộ các kênh liên lạc về chính trị và quân sự với « kẻ thù » Hàn Quốc ; ngày 16/06, phá nổ văn phòng liên lạc với miền Nam, đặt tại thành phố liên Triều Kaesong…
Theo một báo cáo mật của một nhóm chuyên gia gửi lên Liên Hiệp Quốc ngày 03/08, mà Reuters tham khảo được, Bắc Triều Tiên « vẫn tiếp tục chương trình hạt nhân, trong đó có việc sản xuất uranium được làm giầu ở cấp độ cao và xây dựng một lò phản ứng nước nhẹ ». Thậm chí, nhiều nước cho rằng chế độ Bình Nhưỡng « đã phát triển được đầu đạn hạt nhân thu nhỏ » và có thể có khoảng 100 vũ khí hạt nhân ngay trong năm 2020.
Chưa hết, theo một báo cáo hơn 300 trang được quân đội Mỹ công bố vào cuối tháng 07/2020, Bắc Triều Tiên có lẽ có kho trữ vũ khí hóa học lớn thứ ba thế giới, gồm ít nhất 2.500 tấn hóa chất và sinh học.
Kim Jong Un từng cảnh báo Bắc Triều Tiên sẽ không bị các thế lực thù địch bên ngoài đe dọa và sẽ không có chiến tranh khi còn được chương trình vũ khí hạt nhân bảo đảm sự ổn định và tương lai cho nước này. Tuy nhiên, cũng không thể coi thường mối đe dọa từ trong nước khi dân đói và kinh tế kiệt quệ.
(Tổng hợp từ Yonhap, Reuters, Huffington Post, Bloomberg, Les Echos)
Thư TinHãy nhận thư tin hàng ngày của RFI: Bản tin thời sự, phóng sự, phỏng vấn, phân tích, chân dung, tạp chí
Đăng ký