Duterte thăm Trung Quốc có thể dẫn đến thay đổi các liên minh tại Đông Á
Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte sang Trung Quốc trong tháng 10/2016 và chuyến đi này có thể kiến tạo lại các liên minh tại Đông Á sau những bình luận nẩy lửa về Mỹ và những động thái tích cực ve vãn các đối thủ chính của Washington.
Đăng ngày: Sửa đổi ngày:
Mối quan hệ hữu nghị giữa Philippines và Hoa Kỳ là một trong những trụ cột trong chiến lược tái cân bằng của Mỹ tại châu Á dưới thời tổng thống Barack Obama. Thế nhưng liên minh này đang bị thử thách nghiêm trọng kể từ khi Duterte lên cầm quyền từ ba tháng nay.
Tổng thống Philippines khó chịu vì những lời chỉ trích của Mỹ về cuộc chiến chống ma túy đẫm máu của ông, dẫn tới việc cảnh sát và dân quân giết chết hơn 3100 người bị coi là dùng hoặc buôn ma túy. Duterte đã thóa mạ Obama và sau đó tuyên bố rõ ràng là Philippines sẽ theo đuổi một chính sách đối ngoại độc lập hơn so với trong quá khứ.
Động thái này bao gồm việc Philippines chìa cành ô liu về phía Trung Quốc, cho dù quan hệ hai nước rơi vào bế tắc từ nhiều năm qua do tranh chấp lãnh thổ ở Biển Đông. Duterte cũng nói đến việc muốn tỏ ra thân thiện với Nga.
Trong buổi tiếp khách ở sứ quán, trong tuần này, nhân dịp lễ Quốc Khánh Trung Quốc, đại sứ Trung Quốc tại Manila Triệu Giám Hoa (Zhao Jianhua), nói: « Từ khi tổng thống Duterte nhậm chức, Trung Quốc và Philippines đã tiến hành các quan hệ hữu nghị tương tác và mang lại một loạt kết quả tích cực ».
Vẫn theo ông Triệu, « mây đen đang tan dần. Mặt trời đang mọc ở chân trời và sẽ chiếu sáng rực rỡ một chương mới trong quan hệ song phương ». Duterte dự tính thăm Bắc Kinh từ 19 đến 21/10 và sẽ hội đàm với chủ tịch Tập Cận Bình (Xi Jinping) và thủ tướng Lý Khắc Cường (Li Keqiang). Các nguồn tin ngoại giao và doanh nhân tại Manila cho biết là hơn hai chục doanh nhân sẽ tháp tùng ông và nhiều thỏa thuận được ký kết, tạo cơ sở thúc đẩy quan hệ song phương.
Nhưng điểm mấu chốt cho sự thành công của chuyến viếng thăm là cần phải hiểu được cách tiếp cận vấn đề tranh chấp ở Biển Đông ra sao. Bắc Kinh đã giận dữ bác bỏ quyết định của toà án quốc tế đưa ra hồi tháng 7/2016, trong vụ Philippines kiện, vì tòa phán quyết rằng các đòi hỏi của Trung Quốc ở vùng biển này là vô giá trị.
Duterte muốn Trung Quốc tuân thủ phán quyết của tòa và cho phép ngư dân tiếp cận bãi đá Scarborough, ngư trường truyền thống của ngư dân Trung Quốc, Philippines và Việt Nam. Nhưng ông không muốn nhấn mạnh tới việc thực hiện phán quyết của tòa và nói là muốn thương lượng dần dần.
Một nguồn tin có quan hệ với giới lãnh đạo và quân sự Trung Quốc nói với Reuters : « Việc Duterte giữ thể diện cho chúng tôi có nghĩa là chúng tôi phải tư duy lại chính sách của mình. Chúng tôi phải đáp lại sự lịch sự của ông ta ».
Quyền đánh cá
Việc ngư dân Philippines được tiếp cận bãi đá Scarborough sẽ là một thắng lợi to lớn đối với Duterte và bổ sung cho uy tín được lòng dân vốn đã rất cao của ông. Theo một cuộc thăm dò gần đây, ông đã có được tỉ lệ ủng hộ cao, lên tới 92% ngay trong lúc ông phải đối mặt với sự chỉ trích của quốc tế về các vụ giết người (trong chiến dịch chống ma túy).
Một quan chức ngoại giao Philippines, xin ẩn danh, cho biết, « khi Duterte thăm Trung Quốc vào tháng này, chương trình nghị sự của ông sẽ tập trung vào thương mại, đầu tư và hợp tác nghề cá với Trung Quốc, bao gồm cả việc tiếp cận bãi đá Scarborough ».
Tra Đạo Quýnh (Zha Daojiong), giáo sư quan hệ quốc tế tại Đại học Bắc Kinh, Trung Quốc nói rằng trong chuyến đi này, có thể có một thỏa thuận về việc tái mở tiếp cận bãi đá Scarborough. Nhưng đó có thể là thỏa thuận miệng, chứ không thành văn, để tránh việc chính thức thừa nhận phán quyết của tòa án quốc tế khẳng định là cả hai nước có quyền đánh cá từ lâu đời tại đây.
Vẫn theo chuyên gia này, « có nhiều cách để cuộc viếng thăm này mang lại kết quả tích cực…cho dù có thể cả hai bên đều thận trọng ». Về mặt chính thức, Bắc Kinh chưa khẳng định chuyến thăm của Duterte, nhưng bộ Ngoại Giao Trung Quốc tuyên bố hoan nghênh chuyến thăm vào thời điểm sớm nhất.
Hoàn Cầu Thời Báo, một tờ báo có ảnh hưởng lên Nhân Dân Nhật Báo của đảng Cộng sản Trung Quốc, trong một bài xã luận tuần trước, thì viết rằng chuyến thăm có thể mở ra một chương mới trong quan hệ giữa hai nước. Tờ báo viết, « một mối quan hệ mới, tương tác tích cực giữa Trung Quốc và Philippines, khác hẳn với thời kỳ Aquino, có thể được mở ra », hàm ý so sánh với thời cựu tổng thống Philippines Benigno Aquino.
« Duterte cho thấy những khác biệt rõ rệt với người tiền nhiệm trong lĩnh vực ngoại giao và phong cách. Dường như ông ta muốn có mối quan hệ ngoại giao cân bằng hơn vơí các nước khác thay vì quá phụ thuộc vào Hoa Kỳ ».
HITLER
Trong tháng 09/2016, Duterte đã đánh thẳng vào tâm điểm mối quan hệ với Hoa Kỳ qua việc tuyên bố rằng hai nước sẽ không tổ chức các cuộc tuần tra biển chung nữa trong suốt nhiệm kỳ sáu năm của ông và yêu cầu rút lực lượng đặc nhiệm Mỹ ra khỏi khu vực nổi dậy (khó cai trị) ở miền nam Philippines.
Hôm thứ Sáu, 30/09, ông đã xúc phạm người Do Thái khi so sánh mình với Hitler, và điều này có thể làm gia tăng áp lực đối với Washington phải công khai phản đối ông ta. Bất chấp tình trạng bấp bênh này, các quan chức Mỹ tiếp tục khẳng định rằng mọi việc vẫn ổn thỏa.
Hôm thứ Năm, (29/09/2016), bộ trưởng Quốc Phòng Ashton Carter đã nói với các thủy thủ trên tàu USS Carl Vinson, ở cảng San Diego, rằng « cũng như nhiều thập niên qua, liên minh của chúng ta với Philippines vững chắc như sắt đá (vượt qua mọi thử thách). »
Thế nhưng giới phân tích cho rằng liên minh này đã bị tổn hại. Theo Ian Storey, chuyên gia về Đông Nam Á tại Viện Yusof Ishak ISEAS, ở Singapore:
« Các quan chức ở Washington giờ đây chắc rất lo ngại về hướng đi trong quan hệ Mỹ-Philippines. Đặc biệt là các vấn đề quan hệ quân sự giữa hai nước, như các cuộc tập trận chung, việc Mỹ tiếp cận các căn cứ của Philippines và phải chăng Duterte sẽ tìm cách đạt thỏa thuận với Bắc Kinh trong hồ sơ Biển Đông, cho phép Trung Quốc thúc đẩy các đòi hỏi về biển đảo ».
Thế nhưng không một ai tỏ ra vội vã « ôm chầm » lấy Duterte do bản tính rất thất thường không thể lường trước được của ông ta. Vào tháng 08/2016, bất chấp bầu không khí vui vẻ vừa được tạo dựng, tại thượng đỉnh các nước Đông Nam Á, được tổ chức ở Lào, Philippines đã tuyên bố « rất quan ngại » về sự hiện diện của các tàu Trung Quốc đang chuẩn bị xây dựng các cơ sở trên bãi đá đang có tranh chấp Scarborough.
Chuyên gia La Lượng (Luo Liang), thuộc Viện Nghiên cứu Quốc gia về Đông Nam Á, trụ sở tại Hải Nam, của chính phủ Trung Quốc, nói : « Chúng tôi phải xem ông ta làm gì trên thực tế. Cho dù Duterte đưa ra những tín hiệu tốt, nhưng chúng tôi vẫn cần chờ xem sao ».
Thư TinHãy nhận thư tin hàng ngày của RFI: Bản tin thời sự, phóng sự, phỏng vấn, phân tích, chân dung, tạp chí
Đăng ký