Dấu hiệu hé mở dân chủ tại Kazakhstan: Ứng viên độc lập có thể lọt vào Quốc Hội mới

Một số dấu hiệu mở cửa dân chủ dè dặt tại Kazakhstan, nước cộng hòa Liên Xô cũ, từng trải qua nhiều thập niên độc tài kể từ khi độc lập. Hôm nay, 19/03/2023, gần 12 triệu cử tri quốc gia lớn nhất vùng Trung Á được kêu gọi đi bỏ phiếu bầu Quốc Hội và các hội đồng địa phương. Theo AFP, một số ứng viên độc lập có thể đắc cử dân biểu.

Áp-phích về bầu cử Quốc Hội được treo bên lề phố ở Almaty, Kazakhstan, ngày 15/03/2023. REUTERS - PAVEL MIKHEYEV

Ngày 19/03 được chọn làm ngày bầu cử Quốc Hội mới của Kazakhstan ắt hẳn biểu tượng cho sự sang trang. Cách đây đúng 3 năm, vào ngày 19/03/2019, nhà độc tài Noursoultan Nazarbaiev từ chức sau 30 năm cầm quyền. Sau nhiều cuộc biểu tình chống giá cả đắt đỏ bị đàn áp dữ dội đầu năm ngoái 2022, với ít nhất 230 người chết (theo số liệu của chính quyền), tổng thống kế nhiệm Kassym Jomart Tokaiev, 69 tuổi, đã tiến hành hàng loạt cải cách kinh tế - chính trị.

Cuộc trưng cầu dân ý cải tổ Hiến pháp, được hơn 75% cử tri thông qua hồi tháng 6/2022, đã chính thức khép lại kỷ nguyên độc tài của Nazarbaiev, giao thêm nhiều quyền hạn cho Quốc Hội Kazakhstan. Theo AFP, trong cuộc bầu cử trước đó, chỉ có 3 đảng có đại diện trong Quốc Hội, và tất cả đều ủng hộ tổng thống. Với nhiều thay đổi pháp lý năm ngoái, bầu cử Quốc Hội lần này mở cửa cho việc cạnh tranh đảng phái, đặc biệt với việc đơn giản hóa thủ tục đăng ký của các đảng chính trị, hay việc các ứng viên độc lập có quyền ra tranh cử, lần đầu tiên kể từ năm 2004.

Việc thay đổi thể thức bầu cử và quyết tâm thay đổi thể chế về mặt chính thức của chính quyền Kassym Jomart Tokaiev mang lại một số hy vọng. Tuy nhiên, nhiều nhà quan sát tỏ ra dè dặt. Trả lời AFP, nhà chính trị học Dimach Aljanov nhận định : ‘‘Hệ thống bầu cử đã thay đổi và để lại ấn tượng là cử tri có khả năng chọn lựa, nhưng trên thực tế, tổng thống và bộ máy cầm quyền vẫn kiểm soát quá trình kiểm phiếu’’.

Nhà bình luận chính trị Andrei Tchebotarev, ở Almaty, Kazakhstan, dự báo sẽ có 4-5 đảng có đại diện ở Quốc Hội, đảng Amanat của tổng thống vẫn chiếm đa số. Và việc cho phép có nhiều đảng phái hơn trong Quốc Hội sẽ ‘‘có lợi hơn cho chính quyền’’ vì cũng sẽ khiến cho ‘‘kết quả bầu cử’’ có thể được chấp nhận dễ dàng hơn trong nước, cũng như với quốc tế.