Thượng đỉnh Johannesburg : Trung Quốc kêu gọi mở rộng BRICS

Trong phiên khai mạc thượng đỉnh BRICS hôm qua 22/08/2023, tại Johannesburg, Nam Phi, Trung Quốc đã tỏ ra năng nổ ủng hộ kế hoạch mở rộng nhóm các nền kinh tế mới nổi, để BRICS, hiện tại vẫn là định chế lỏng lẻo, có thể trở thành một khối khẳng định ảnh hưởng chính trị và kinh tế của mình trên phạm vi thế giới.

Từ trái sang phải : Tổng thống Brazil Luiz Inacio Lula da Silva, chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa, thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi và ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov trong hội nghị thượng đỉnh BRICS ở Johannesburg, Nam Phi, ngày 22/08/2023. via REUTERS - RUSSIAN FOREIGN MINISTRY

Đang thăm chính thức Nam Phi, chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình không dự phiên khai mạc thượng đỉnh BRICS, ủy quyền cho bộ trưởng Thương Mại Vương Văn Đào, thay mặt đọc diễn văn. Lãnh đạo Trung Quốc khẳng định « chủ nghĩa bá quyền không có trong ADN của Trung Quốc ».  Ông cho biết các cuộc thảo luận ở Johannesburg này không nhằm mục đích « yêu cầu các nước đứng về phía nào hoặc tạo ra sự đối đầu giữa các khối, mà là để mở rộng cấu trúc trúc hòa bình và phát triển ».

Chủ tịch Trung Quốc, được AFP trích dẫn, tuyên bố : « Chúng ta sẽ xây dựng mối quan hệ đối tác chiến lược trong BRICS mạnh mẽ hơn, tích cực thúc đẩy việc mở rộng thành viên và giúp làm cho trật tự quốc tế trở nên công bằng và bình đẳng hơn. »

Thượng đỉnh ở Johannesburg càng làm nổi bật sự chia rẽ với phương Tây về cuộc chiến ở Ukraina và sự ủng hộ Matxcơva từ các đối tác khác của BRICS, vào lúc Nga bị cô lập trên toàn cầu.

Nam Phi, Trung Quốc và Ấn Độ không lên án hành động xâm lược của Nga, trong khi Brazil từ chối cùng các nước phương Tây gửi vũ khí tới Ukraina hay áp đặt các lệnh trừng phạt đối với Matxcơva.

Tổng thống Nga Vladimir Putin, do bị lệnh truy nã của Tòa Án hình Sự Quốc Tế, không trực tiếp tham dự thượng đỉnh. Như dự trù, tổng thống Nga vẫn phát biểu qua video trong ngày khai mạc hội nghị. Trong diễn văn, ông Putin chủ yếu chỉ trích trách nhiệm của Liên Hiệp Quốc và lệnh cấm vận của phương Tây với Nga về phân bón và ngũ cốc đã góp phần gây ra khủng hoảng lương thực trên thế giới.

Trên hết, ông Putin muốn chứng minh rằng ngay cả từ xa, ông không đơn độc. Tổng thống Nga nhấn mạnh đến trọng lượng của BRICS với dân số đông, đầu tư tăng, sức mua tăng mạnh. Theo nguyên thủ Nga, đây là một khối phần lớn có khả năng cạnh tranh với G7, một tổ chức mà Nga đã bị gạt ra ngoài vào năm 2014, sau khi sáp nhập Crimée.

Theo ghi nhận của đặc phái viên RFI tại Johannesburg, Claire Bargelès, những chia rẽ đã xuất hiện trở lại trước khi các nước bước vào cuộc tranh luận quan trọng về khả năng mở rộng khối :

Điểm chung của các bài phát biểu khai mạc này là tất cả các diễn giả đều muốn nêu bật một hình ảnh về sức sống kinh tế của nhóm. Đối với tổng thống Brazil, « sự năng động của các nền kinh tế phía nam và BRICS chính là động lực ». Thủ tướng Ấn Độ, Narendra Modi nhấn mạnh, ông vui mừng vì đất nước của ông sẽ sớm trở thành « đầu tàu cho tăng trưởng toàn cầu ».

Nhưng những phát biểu đó cũng ngầm cho thấy sự chia rẽ trong nhóm, với sự cạnh tranh tiềm ẩn giữa Ấn Độ và Trung Quốc. Thực tế, kinh tế giữa 5 quốc gia không được đồng nhất lắm, hoặc mối quan hệ của họ với các cường quốc phương Tây cũng khác nhau.

Sẽ không dễ dàng gạt bỏ những chia rẽ để tìm được sự đồng thuận xung quanh vấn đề mở rộng BRICS. Trong khi đó, nhiều quốc gia, rất đa dạng, từ Iran đến Ả Rập Xê Út, qua đến Cuba, Ethiopia, Achentina hay Indonesia đã nộp đơn xin gia nhập nhóm.

Các lãnh đạo BRICS đã có thể thảo luận về vấn đề gai góc này nhiều hơn vào buổi tối khi họ gặp nhau tại một dinh thự sang trọng. Và các cuộc tranh luận sẽ tiếp tục ngày hôm nay, xen kẽ với các bài phát biểu của 5 nguyên thủ quốc gia.