Bộ toàn tập Ennio Morricone được phát hành tại Pháp

Trong tháng này, bộ sưu tập các bản nhạc phim của Ennio Morricone vừa được phát hành tại Pháp. Đây là bộ đĩa chuyên đề thứ nhì bao gồm 14 cuộn CD, phản ánh nửa thế kỷ sự nghiệp sáng tác của nhạc sĩ người Ý từ năm 1964 đến 2015. Qua đời hồi tháng 07/2020,  Ennio Morricone  đã để lại một di sản đồ sộ với hơn 500 nhạc phim đủ loại.

Đạo diễn điện ảnh Hoa Kỳ Quentin Tarantino (T) và nhà soạn nhạc người Ý Ennio Morricone trong buổi ra mắt bộ phim “The Hateful Eight” tại Roma, ngày 28/1/2016. AFP

Khi nhắc đến nhạc phim, một trong những cái tên đầu tiên mà khán giả thường hay nghĩ tới vẫn là tác giả Ennio Morricone, do sinh thời nhà soạn nhạc người Ý đã sáng tác nhiều giai điệu tuyệt đẹp cho những bộ phim nổi tiếng, để rồi với thời gian trở nên kinh điển. Công chúng thường hay gắn liền tên tuổi của Ennio Morricone (1928-2020) với dòng phim ''cao bồi theo kiểu Ý'' (western spaghetti) của đạo diễn Sergio Leone, phần lớn cũng vì cả hai thành danh cùng thời. Ngoài đời, cả hai sau đó cũng trở thành bạn thân cho dù tánh tình khác biệt. Họ quen biết nhau từ thuở niên thiếu, đôi bạn học cùng một lớp trong một trường công giáo ở thủ đô Ý. Sau đó, Ennio tốt nghiệp với số điểm cao nhất (9,5 trên 10) tại nhạc viện Santa Celia thành phố Roma. 

Hơn 500 nhạc phim trong đủ mọi thể loại 

Nổi tiếng nhờ nhạc phim ''cao bồi'', nhưng dòng nhạc của Ennio Morricone không chỉ có chừng đó mà thôi. Ông còn sáng tác cho nhiều thể loại khác kể cả điện ảnh và truyền hình. Điều mà chuyên gia người Pháp Stéphane Lerouge đã muốn cho thấy khi dày công sưu tầm và thực hiện hai bộ đĩa chuyên đề về Ennio Morricone. Cả hai nằm trong bộ sưu tập nhạc phim ''Écoutez le cinéma'', hiểu theo nghĩa ''nghe phim'' thay vì xem phim, tức là mời khán giả khám phá (lại) các tác phẩm điện ảnh qua âm thanh, tiếng nhạc.

Thật vậy, sau bộ đĩa đầu tiên gồm 18 cuộn CD (phát hành vào tháng 10/ 2019) nay đến phiên bộ đĩa thứ nhì với 14 CD được trình làng bao gồm đủ loại nhạc phim : ngoài cao bồi còn có chính kịch, hài kịch, phim cổ trang La Mã, phim chiến tranh, lịch sử, hành động, hình sự hay phim truyền hình… dường như chỉ có một vài thể loại ông chưa đụng đến là phim ca nhạc (musical) hay phim tài liệu dưới dạng điều tra phóng sự. 

Bên cạnh loạt phim cao bồi rất nổi tiếng như bộ ba ''A Fistful of dollars'', ''For a few dollars more'' và ''The good, the bad & the ugly'', Morricone còn sáng tác nhạc chủ đề của bộ phim Pháp với chủ đề đồng tính ''La Cage aux folles'', phim hình sự ''In the line of Fire'' với thần tượng điện ảnh Clint Eastwood trong vai chính, phim cổ trang ''Hamlet'' với hai ngôi sao màn bạc Mel Gibson và Glenn Close, phim tâm lý ''Days of Heaven'' của Terence Malick với Richard Gere hay phim hành động ''U-Turn'' của đạo diễn Oliver Stone với diễn viên Sean Penn…

Clint Eastwood viết lời giới thiệu cho bộ sưu tập 

Bộ sưu tập này cũng có một số nhạc phim chưa từng được phát hành trên băng đĩa như nhạc phim truyền hình ''The Scarlet & the Black'' với Gregory Peck trong vai chính, nói về vai trò của Giáo hội trong thời kỳ Đức Quốc xã chiếm đóng châu Âu, hay trọn bộ nhạc phim gangster ''Le Clan des Siciliens'' của đạo diễn Henri Verneuil, tập hợp trên cùng một màn ảnh lớn ba ngôi sao màn bạc Pháp nổi tiếng nhất thời bấy giờ là Alain Delon, Jean Gabin và Lino Ventura… 

Bộ đĩa thứ nhì (Ennio Morricone : Musiques de films Volume II) được phát hành kèm với một quyển sách nhỏ. Chính đạo diễn kiêm diễn viên người Mỹ Clint Eastwood đã viết lời mở đầu. Ông cho biết đã nhiều lần làm việc với nhạc sĩ Ennio Moricone. Ông giữ lại nhiều kỷ niệm đẹp và cảm thấy vui mừng khi trao giải Oscar để vinh danh toàn bộ sự nghiệp của nhạc sĩ người Ý, vào năm 2007. Theo Clint Eastwood, đằng sau hình dáng của một chuyên viên kế toán Ennio Moricone lại là một bậc thầy (ông dùng từ maestro), một đầu óc bén nhạy và một tài năng hiếm thấy. Nơi tác giả này, hình ảnh và âm nhạc quyện chặt vào nhau, chỉ cần nghe tiếng nhạc trỗi lên là ta có thể hình dung ngay những cảnh phim ở trong đầu. 

Ngoài lời mở đầu của Clint Eastwood, chuyên gia người Pháp Stéphane Lerouge còn thực hiện một số bài phỏng vấn theo chủ đề 'Morricone trong mắt các đạo diễn', qua đó các nhà làm phim như Oliver Stone, John Boorman, Philippe Labro hay Francis Girod kể lại mối quan hệ hợp tác của họ với nhà soạn nhạc người Ý. Mỗi người một cảm nhận, nhưng tất cả đều đồng ý trên một điều, tính sáng tạo nghệ thuật của Ennio Morricone khiến cho dòng nhạc của ông vẫn không bị lỗi thời, nhà soạn nhạc này có cái tài kết hợp cách phối khí giao hưởng với những nhạc tiết ngắn gọn nhưng lại đầy hiệu ứng âm thanh, thuật ngữ chuyên ngành gọi là gimmick và thường được thấy trong ngành quảng cáo hay nhạc phổ thông, chỉ cần nghe qua một lần là công chúng nhớ ngay cái nhạc tiết ấy.

Phim cao bồi kiểu mới theo cách nhìn của Tarantino

Thành danh kể từ giữa những năm 1960 trở đi, dòng nhạc của Ennio Moriccone đi đôi với thể loại phim cao bồi (theo kiểu Ý) của đạo diễn Sergio Leone, cho dù bản thân ông rất ghét chữ ''western spaghetti'' cũng như cách dùng biểu tượng mì sợi spaghetti để chỉ văn hóa nước Ý, một sự kết hợp của giới báo chí mà ông cho là vụng về thô thiển. Trái với nhiều đồng nghiệp, Ennio Morricone thường sáng tác nhạc trong phần tiền kỳ, tức là trước khi các đạo diễn bấm máy quay phim. 

Điều mà ông cần biết trước là chủ đề và nội dung tác phẩm, rồi nhớ vào trí tưởng tượng và tính sáng tạo phi thường, ông có thể thay áo chớp nhoáng tựa như một nhà ảo thuật và biến đổi màu sắc âm nhạc sao cho vừa với thế giới điện ảnh của các đạo diễn từ Brian de Palma, John Carpenter, Giuseppe Tornatore, Yves Boisset, Roland Joffé cho tới bộ phim gần đây nhất của Quentin Tarentino là ''The Hateful Eight'' (Tám mối hận thù). Tarentino cực kỳ ngưỡng mộ bậc thầy và cuối cùng đạo diễn Mỹ cũng đã thực hiện được một trong những ước mơ trong đời là hợp tác với thần tượng của mình để thực hiện một bộ phim cao bồi viễn tây kiểu mới.

Rốt cuộc, với hai bộ đĩa chuyên đề, bộ toàn tập Ennio Morricone bao gồm tổng cộng 32 cuộn CD. Đây có lẽ là dự án đầy tham vọng nhất từ trước tới nay dành cho một nhà soạn nhạc phim. Ngay cả các tác giả chuyên về nhạc phim như Nino Rota (La Dolce Vita và The Godfather) hay Maurice Jarre (Lawrence of Arabia và Bác sĩ Jivago) cũng chưa có được một bộ sưu tập ''hoành tráng'' đến như vậy. Thoạt nhìn, 32 cuộn CD tương đương với 40 giờ ghi âm có vẻ rất là nhiều, nhưng khi so sánh với nửa thế kỷ sáng tác, cũng như di sản của Ennio Morricone đã lưu lại, thì hóa ra lại chẳng có bao nhiêu. Về điểm này, Ennio Moricone quả thật là một bậc thầy, óc phân tích bén nhạy, tài sáng tạo hiếm thấy.