Pháp : Phiên tòa đòi công lý cho nạn nhân dioxine

Tòa đại hình Evry, tỉnh Essonne - Pháp hôm 25/1 mở ra phiên xử liên quan đến vụ khởi kiện của bà Trần Tố Nga, một công dân Pháp gốc Việt, chống lại 14 công ty hóa chất của Mỹ sản xuất chất độc da cam rải xuống Việt Nam. Các luật sư bào chữa cho bên bị cáo cho rằng tòa đại hình của thành phố Evry không đủ tư cách và thẩm quyền để xét xử vụ án chất độc da cam trong chiến tranh Việt Nam.

Không quân Mỹ rải chất độc da cam để phát quang rừng rậm trong chiến tranh Việt Nam ngày 03/03/1967. UPI/AFP

Trả lời đài RFI Việt ngữ, bên nguyên đơn, bà Trần Tố Nga, cho biết đã bất ngờ về cách bào chữa của các luật sự bảo vệ 14 tập đoàn hóa chất Mỹ. Tòa án Evry sẽ ra phán quyết vào ngày 10/05/2021.

Trần Tố Nga : Sau 6 năm kiện với 19 phiên tòa thủ tục, ngày 25/01/2021 là ngày xét xử tranh tụng giữa Trần Tố Nga và 14 công ty Mỹ sản xuất hóa chất trong chiến tranh Việt Nam. Phiên xử mở ra tại tòa đại hình thành phố Evry, tỉnh Essonne từ 9 giờ sáng đến 16 giờ 30 chiều. Đương nhiên, do là vụ xử tranh tụng của một vụ kiện rất lớn nhắm vào mười mấy tập đoàn hóa chất của Mỹ, bên bào chữa đã phải tự vệ.

Nhưng tôi không ngờ là họ đã dùng những lập luận hằn học, nêu lên những lời dối trá, nói dối liên tục. Thí dụ như họ nói chất độc da cam hoàn toàn không nguy hiểm, không độc hại. Chính phía Mỹ đã xác nhận là như vây. Rồi họ nói chất độc da cam được rải xuống thành những đám mây, chỉ là những hạt rất nhỏ đậu trên ngọn cây không dính vào người hay rơi xuống mặt đất để gây ra tai họa cho nạn nhân. Từ một sự thật hiển nhiên, bên bào chữa đã trở ngược lại tất cả. Tất cả là những lời nói dối .

RFI : Toán luật sư đại diện cho các công ty bị kiện đã ghi ngờ về việc phiên tòa được xét xử tại Pháp

Trần Tố Nga : Thậm chí bên bị cáo đã nói là bà Nga sau khi bị bác đơn kiện tại Mỹ và Bỉ nên đã quay sang kiện tại Pháp. Điều đó hoàn toàn sai. Đây là lần đầu tiên tôi đi kiện. Tôi không nghĩ là những luật sự cũng có tiếng mà lại không có lương tâm, không có lòng tự trọng tới mức đó. Chỉ tiếc là có thể những nhà báo không biết rõ về chất độc da cam có thể bị tác động.

RFI : Căn cứ vào những cơ sở pháp lý nào để nói rằng tòa đại hình Evry không đủ tư cách để xét xử vụ án chất độc da cam ?

Trần Tố Nga : Họ căn cứ vào những yếu tố pháp lý đã rất cũ, nhưng điều đầu tiên để nói là tòa án Pháp không có quyền xử vụ kiện chất độc da cam liên quan tới Mỹ và người kiện là một người Việt Nam. Điều đó không dựa vào một tính pháp lý nào cả vì Trần Tố Nga có ba điều kiện để đâm đơn kiện tại Pháp : thứ nhất, Pháp có một bộ luật cho phép các luật sư của Pháp mở những vụ kiện quốc tế. Thứ hai người kiện phải là người Pháp, thì tôi có quốc tịch Pháp. Thứ ba, người kiện phải là nạn nhân, thì tôi là nạn nhân chất độc da cam.

Trên các cơ sở đó tôi mới kiện vậy mà họ nói tôi không phải là nạn nhân da cam. Hơn nữa bên bị cáo còn nói rằng, do đã thất bại trong các vụ kiện ở Mỹ và Bỉ nên tôi mới đi kiện tại Pháp. Điều hoàn toàn sai. Tôi chưa bao giờ đâm đơn kiện tại Mỹ hay Bỉ. Đây là lần đâu tiên và cũng là duy nhất (…) vì vậy các báo mới gọi đây là một vụ kiện lịch sử. Sau này chắc cũng không còn ai đâm đơn kiện vụ chất độc da cam nữa. 

RFI : Bên nguyên đơn chờ đợi gì từ phiên tòa hôm 25/01/2021 ?

Trần Tố Nga : Nguyên đơn chờ đợi công lý được thực thi, thế thôi, vì mình đáu tranh cho công lý, cho các nạn nhân chất độc da cam, mà trước hết là tôi. Sau sáu năm chiến đấu, chịu đựng và hoạt động, tôi chờ đợi công lý được thực thi. Nếu như vụ kiện được kết thúc có nghĩa là tòa tuyên bố mình thắng kiện, và có thể là được bồi thường chẳng hạn, đó là quyết định trong tay các quan tòa. Điều mà tôi và xã hội chờ đợi hơn hết là các nạn nhân chất độc da cam được xã hội và thế giới biết đến. Trước đây tại Pháp không mấy ai biết đến chất độc da cam là gì. Ngay cả tại Việt Nam cũng rất ít được nghe ngoại trừ những người liên quan.

Nhưng chúng tôi đã cố gắng để thảm họa này được biết đến, để những tội ác chiến tranh hóa học được biết đến và phải bị lên án. Càng ngày vụ kiện càng có đông người ủng hộ. Ban đầu chỉ có một Trần Tố Nga, thì nay chúng tôi đã có hàng chục ngàn người ủng hộ. Hình ảnh trong tòa mà mọi người đã thấy rất rõ và khiến bên bị cáo hằn học, giận dữ.Trong lúc các luật sư của bên bị đơn độc và co cụm thì bên phía chúng tôi có cả trăm người ủng hộ (…) Cho nên bên bị cáo coi đây là một cuộc vận động công luận chứ không phải là một phiên tòa. 

RFI : Trên nguyên tắc phán quyết sẽ được công bố vào ngày 10 tháng 5. Từ nay đến đó bà và các hiệp hội bảo vệ nạn nhân chất độc da cam có những hoạt động nào ?

Trần Tố Nga : Chờ đợi và tiếp tục đấy tranh để công lý được thực thi. Ngày 30/01/2021 tại quảng trường Trocadéro chúng tôi tổ chức một cuộc tập hợp của các lớp trẻ và sẽ có cả một số các chính khách của Pháp tham gia. Trong phiên tòa tại Evry vừa qua cũng đã có sự hiện diện của nhiều đô trưởng ở các nơi lân cận đến dự.