Điểm sách : Cao Bằng 1950 thảm bại đầu tiên của Pháp ở Đông Dương

Ngày 16/06/2022, nhà sử học Ivan Cadeau ra mắt độc giả cuốn Cao Bang 1950 Premier désastre français en Indochine - Cao Bằng 1950 Thảm bại đầu tiên của Pháp ở Đông Dương, do nhà xuất bản Perrin ấn hành.

Bìa sách "CAO BANG 1950 Premier désastre français en Indochine" - NXB Perrin 2022 © Thanh Hà/RFI

Trong tác phẩm gần 400 trang, Ivan Cadeau trở lại với những trận đánh bị lãng quên trong chiến dịch Biên Giới Thu Đông 1950 : « Bốn năm trước Điện Biên Phủ, thất bại dọc Quốc Lộ 4 là một bước ngoặt của chiến tranh Đông Dương ». Năm 1949, đảng Cộng Sản Trung Quốc giành được chính quyền, Cộng Hòa Nhân Dân Trung Hoa ra đời, « Việt Minh và quân đội nhân dân Việt Nam giờ đây có nơi nương tựa ».

Phía Pháp thoái lui quá muộn khỏi các cứ điểm dọc Quốc Lộ 4, mà quan trọng nhất là các cụm đồn bót ở Cao Bằng. Hệ quả kèm theo là « hàng ngàn chiến binh Pháp, Maroc hay lính Lê dương và lính bản địa đã bỏ mình ở các vùng núi non hiểm trở biên giới đông bắc». Trong lịch sử chiến tranh Đông Dương, Lực Lượng Viễn Chinh Pháp hai lần thất bại trong « các trận Điện Biên Phủ và Cao Bằng ».

Các tài liệu biên khảo của Pháp lấy cột mốc là đợt tháo chạy khỏi Cao Bằng diễn ra trong tuần lễ đầu tiên tháng 10/1950. Về phía Việt Nam, sự kiện này nằm trong khuôn khổ Chiến Dịch Biên Giới Thu Đông 1950, còn được gọi là chiến dịch Lê Hồng Phong II.

Ivan Cadeau so sánh : trong các tài liệu nghiên cứu, chiến dịch 56 ngày đêm được xem là một « thất bại vinh quang» của những người lính Pháp. Truyền thông đã ca ngợi những tấm gương « dũng cảm, những hy sinh to lớn » tại lòng chảo Điện Biên Phủ. Còn Cao Bằng thì đã chóng bị cho vào quên lãng, dù đấy cũng là những trận chiến khốc liệt không kém ở Đông Khê hay Thất Khê…

Nhiều lý do giải thích cho khác biệt này : Mùa thu 1950, công luận quốc tế chú ý nhiều hơn đến chiến tranh Triều Tiên (1950-1953) ; Bản thân người Pháp vẫn còn bươn chải làm lại cuộc đời 5 năm sau Thế Chiến Thứ Hai; Đó cũng là thời điểm giới lãnh đạo Pháp chưa sẵn sàng từ bỏ Đông Dương.

Với cuốn Cao Bằng 1950 Thảm bại đầu tiên của Pháp ở Đông Dương, nhà sử học Ivan Cadeau cập nhật tài liệu mới về « những trận đánh bị lãng quên tại vùng biên giới đông bắc » về tầm mức quan trọng của con Đường Số 4 đối với các bên tham chiến, về tác động của chiến dịch Lê Hồng Phong II : một bên đã tự tin hẳn lên, còn phía bên kia thì « cố gắng cầm cự kéo dài thời gian » và đó là thời gian « có lợi cho đối thủ » của đội quân viễn chinh Pháp ở Đông Dương. Cao Bằng báo trước hồi kết ở Điện Biên Phủ.

Nhà sử học Ivan Cadeau, sĩ quan Lục Quân Viện Sử Học Bộ Quốc Phòng Pháp, nghiên cứu về chiến tranh Triều Tiên và Đông Dương. Năm 2021, ông cùng François Cochet và Rémy Porte điều phối việc soạn thảo cuốn Tự Điển về Chiến Tranh Đông Dương - La Guerre d’Indochine. Dictionnaire, cũng do NXB Perrin ấn hành.