Hội chợ sách Paris mở lại với tên mới sau hai năm đóng cửa

Sau hai năm buộc phải ngưng hoạt động do đại dịch Covid-19, Hội chợ sách Paris mở cửa đón khách trở lại trong ba ngày từ 22/04 đến 24/04/2022. Hội chợ sách Paris là một trong những sự kiện quan trọng nhất của ngành xuất bản tại Pháp, năm nay hội chợ xuất hiện trở lại với một mô hình tổ chức mới, chẳng những tân trang diện mạo mà còn thay đổi luôn tên gọi cũng như nội dung chương trình sinh hoạt.

Chụp màn hình site Liên hoan sách Paris 2022 (festivaldulivredeparis.fr/) © Capture d'image RFI/Tiếng Việt

Trước kia mang tên là ''Salon du Livre'' (Hội chợ sách), nay sự kiện lớn này được biến thành ''Festival du Livre de Paris" (Liên hoan sách Paris). Ban tổ chức dùng từ ''liên hoan'' vì chương trình sinh hoạt đã được mở rộng sang nhiều lãnh vực khác, bổ sung thêm với nhiều môn nghệ thuật. Bên cạnh đó, chương trình năm nay có thêm nhiều sinh hoạt mang tính lễ hội như hòa nhạc, diễn kịch và đặc biệt là hoàn toàn miễn phí để cho tất cả mọi người được dịp chung vui, trong khi các phiên bản trước đây đều có bán vé vào cửa (giá 10 euro mỗi người) như vào năm 2019, trước khi có đại dịch.

Những nét thay đổi chính tại ''Liên hoan sách Paris''

Liên hoan sách Paris ngoài việc đổi tên (Festival du Livre), còn thay luôn địa điểm tổ chức. Trong vòng nhiều năm liền, Hội chợ sách Paris thường diễn ra tại Cung triển lãm Porte de Versailles ở Paris quận 15. Giờ đây, sự kiện này được tổ chức tại Grand Palais Éphémère tạm dịch là ''Cung điện Phù du'' trên quảng trường Champ de Mars, Paris quận 7. Được khánh thành vào mùa xuân năm 2021, ''Cung điện Phù du'' là một khu vực triển lãm tạm thời, được dựng lên để thay thế cho Viện bảo tàng Grand Palais, vốn đang được trùng tu trong vòng ba năm liên tục.

Công việc thiết kế không gian triển lãm đã được giao cho kiến trúc sư Isabelle Allégret, một mặt giữ nguyên nét hùng vĩ hoành tráng của ''Cung điện Phù du'', mặt khác thay đổi cơ cấu truyền thống của hội chợ với hàng loạt quầy sách san sát nhau. Liên hoan sách Paris 2022 nay có không gian mở, chứ không còn được ngăn vách thành từng gian hàng triển lãm. Liên hoan cũng là một sinh hoạt dành cho mọi thành phần công chúng, các bạn đọc thuộc mọi lứa tuổi, cho nên không có trải thảm cũng như không dựng thêm sân khấu hoặc khán đài.

Theo ông Vincent Montagne, chủ tịch Liên đoàn ngành xuất bản sách SNE, không gian mở của Liên hoan sách là nơi giới thiệu 300.000 tác phẩm đủ loại, trong đó có khoảng 15.000 tựa mới, kể cả các tác phẩm văn học, tiểu thuyết trinh thám, các loại sách bỏ túi cũng như các bộ truyện tranh, tủ sách hướng dẫn hay truyện đọc dành cho thiếu nhi ….. Theo dự kiến, Viện bảo tàng Grand Palais sẽ được mở lại nhân kỳ Thế vận hội Paris 2024 sau khi hoàn tất công trình sửa chữa mái vòm khổng lồ bằng thủy tinh. Còn về phía hội chợ sách, dĩ nhiên là ban giám đốc hy vọng là Grand Palais trong tương lai lại trở thành nơi tổ chức ''liên hoan'' sách thường niên.

Ba triển lãm lớn và 300 ngàn tựa sách đủ loại

Về mặt nội dung, chương trình năm 2022 có khá nhiều sự kiện mới. Theo bà Marie-Madeleine Rigopoulos, giám đốc nghệ thuật Festival du Livre, thay vì đơn thuần tập trung vào việc giới thiệu sách thông qua các buổi ký tặng sách hay giao lưu với bạn đọc, liên hoan sách 2022 tạo ra những chương trình "hỗn hợp", hầu tạo ra những cuộc đối thoại giữa các hạng mục hay ''thể loại" với nhau, kể cả điện ảnh, truyền hình, âm nhạc, du lịch, ẩm thực, đời sống, manga hay phim hoạt hình …. Nói cách khác, thay vì phân chia các tác giả thành nhiều nhóm, hoạt động song song và riêng lẻ, các nhà văn hay giới cầm bút có thể tự do đi lại, tham gia các buổi giao lưu, các xưởng đào tạo hay các lớp sáng tác.

Một cách cụ thể, độc giả có thể đăng ký tham gia các buổi giao lưu giữa một đầu bếp chuyên viết sách dạy nấu ăn với một nhà văn từng khai thác thế giới ẩm thực trong các tác phẩm của mình. Một diễn viên kịch hoặc một nhà văn chuyên viết truyện phiêu lưu trao đổi với một họa sĩ chuyên vẽ truyện tranh, một đạo diễn phim truyện hay tài liệu có thể nói về quá trình phóng tác một tác phẩm nổi tiếng của một bậc thầy tiểu thuyết trinh thám ….. Liên hoan sách dĩ nhiên dành một vị trí quan trọng cho các thể loại cực thịnh hiện thời thông qua ba cuộc triển lãm chuyên đề lớn : người máy Goldorak (manga và phim hoạt hình Nhật Bản), truyện tranh Titeuf của Pháp (họa sĩ kiêm tác giả Zep) và 50 năm ngày khai sinh tủ sách bỏ túi Folio (nhà xuất bản Gallimard).

Theo bà Marie-Madeleine Rigopoulos, mục tiêu của các sinh hoạt này vẫn là tạo thêm cơ hội trao đổi giữa nhiều đối tác, vào những lúc bình thường họ chưa chắc gì đã nói chuyện với nhau. Riêng đối với thành phần bạn đọc, đã từ lâu cuốn sách là một cánh cửa mở rộng tầm nhìn ra bên ngoài, dẫn đến những thế giới mới, đó là cách để khám phá nhiều hình thức nghệ thuật cũng như các nền văn hóa khác lạ, nhất là giờ đây sách đọc lại có thêm nhiều phiên bản bổ sung, kể cả sách minh họa hay sách âm thanh dưới dạng nguyên tập hay chia thành nhiều kỳ.

Theo ông Jean-Baptiste Passé, đồng giám đốc ''Festival du Livre'', sau hai năm bị đóng cửa, liên hoan sách Paris mở lại trong một bầu không khí tự do hội hè, khát khao đổi mới. Việc tổ chức một chương trình hoàn toàn miễn phí chính là mở rộng việc đón tiếp mọi người bất kể tuổi tác và đối tượng độc giả. Hạn chế duy nhất là số lượng người tham dự, có mặt cùng lúc tại chỗ. Do số người vào cửa được quy định ở mức tối đa là 5.500 khách , cho nên ban tổ chức yêu cầu khách nào muốn tham dự nên đặt trước vé vào cửa (miễn phí) cũng như khung giờ tham gia trên trang web chính thức.

Ấn Độ, khách mời danh dự nhân Liên hoan sách Paris

Hiện giờ theo chương trình chính thức, có hơn 150 tác giả tham gia sự kiện trong đó có giải Nobel Văn học người Thổ Nhĩ Kỳ Orhan Pamuk, các nhà văn nổi tiếng như Clara Dupont-Monod từng đoạt giải văn học Femina, tác giả Nicolas Mathieu từng đoạt giải thưởng Goncourt, nhà văn người Mỹ Stephanie Blake mừng sinh nhật 20 tuổi của bộ truyện thiếu nhi Chú thỏ Simon, đạo diễn kiêm tác giả Pháp Joan Sfar hay họa sĩ người gốc Armenia Charles Berberian ….. Liên hoan sách Paris 2022 cũng đánh dấu ngày xuất hiện trở lại của nhiều nhà xuất bản lớn như Grasset, Calmann-Lévy, Fayard thuộc tập đoàn Hachette, Gallimard, Flammarion, POL thuộc tập đoàn Madrigall, ngoài ra còn có Plon, Robert Laffont, Presses de la Cité thuộc nhóm Editis, ngành xuất bản truyện tranh thì có Seuil, Dargaud hay Dupuis..... Các nhà xuất bản này vắng bóng tại hội chợ sách trong những năm 2015-2018 do bất đồng quan điểm về điều kiện tham gia và cách tổ chức.

Khách mời danh dự của Liên hoan sách Paris 2022 là Ấn Độ. Thật ra, ''cường quốc văn học'' này đã được mời vào năm 2018, nhưng do vấn đề tổ chức và sau đó nữa là hai năm đại dịch, cho nên mãi đến bây giờ mới có thể thực hiện được. Theo nhà phê bình Jean-Claude Perrier, chuyên về văn học Ấn Độ, có khoảng 30 tác giả Ấn Độ, sáng tác trong 10 ngôn  ngữ khác nhau sẽ có mặt tại Liên hoan sách Paris. Năm 2022 cũng đánh dấu 75 năm ngày Ấn Độ tuyên bố độc lập, cho nên ông Jawed Ashraf, Đại sứ Ấn Độ tại Paris sẽ tham gia chương trình đặc biệt năm nay.

Một điểm quan trọng khác đáng ghi nhận là khác với những năm trước, Liên hoan sách Paris là một chương trình sinh hoạt ''lưu động'' không chỉ diễn ra ở Grand Palais Éphémère mà còn được tổ chức ở nhiều nơi khác như hội trường Đại học Sorbonne, phòng triển lãm Điện Panthéon, Bảo tàng Petit Palais, Thư viện Trường Võ bị École Militaire ….. Với mô hình lưu động này, Liên hoan sách tìm lại tinh thần lễ hội đại chúng trong những năm tháng đầu tiên, khi vừa mới ra đời. Được khai sinh cùng thời với Ngày hội Âm nhạc (Fête de la Musique) vào năm 1981, Hội chợ sách sau đó được cố tổng thống Mitterand chính thức khai trương vào năm 1982 ngay tại mái vòm thủy tinh của Viện bảo tàng Grand Palais. Năm 2022 chính là dịp để cho Festival du Livre ăn mừng sinh nhật 40 tuổi.