Hậu oanh kích Israel : Iran hồi hộp, Ukraina cay đắng

Le Figaro ngày 17/04/2024 dẫn lại tít của một nhật báo Israel « Bây giờ thì chính Iran phải toát mồ hôi hột » chờ đợi, khi Israel vẫn chưa ra tay trả đũa. Le Monde nhận thấy sự tham gia tích cực của Hoa Kỳ, Anh, Pháp để bảo vệ Israel tạo ra tâm trạng cay đắng nơi Ukraina, hàng ngày phải chịu đựng những cuộc oanh tạc khốc liệt của Nga suốt hai năm qua.

Một hệ thống Vòm Sắt chống hỏa tiễn đặt trên chiến hạm Saar-6 của Israel ngoài khơi thành phố Eilat, ngày 17/04/2024. REUTERS - Ammar Awad

« Bây giờ chính Iran phải toát mồ hôi » chờ đợi

Sau cuộc tấn công ồ ạt của Iran, Mỹ, Pháp, Anh đều gây sức ép lên Nhà nước Do Thái để tránh xung đột lan rộng trong khu vực. Tuy nhiên hiện Israel vẫn chưa cho biết ý định trả đũa 350 hỏa tiễn và drone mà Teheran bắn sang cuối tuần qua. « Bây giờ thì chính người Iran phải toát mồ hôi hột » - tít của nhật báo Israel Yedioth Ahronoth tóm tắt cuộc chiến tranh cân não hiện thời giữa đôi bên.

Hai ngày sau trận bão lửa, chính phủ Benyamin Netanyahou chưa có quyết định nào. Thủ tướng Israel chịu áp lực từ đủ mọi phía, đến nỗi, theo báo chí địa phương, ông phải từ chối đối thoại với nhiều nhà lãnh đạo các nước vì biết rằng thế nào cũng bị đòi hỏi phải kềm chế. Le Figaro cho biết ông Netanyahou đã trấn an các nước vùng Vịnh và Jordanie. Về phía Washington yêu cầu được thông báo trước nếu Israel tấn công Iran, để có thể bảo vệ các căn cứ Mỹ tại Trung Đông.

Trong nội bộ, dư luận đang chia rẽ. Chỉ có 29 % người dân Israel muốn trả đũa quân sự ngay lập tức, 37 % cho rằng nên đợi ít lâu, và 25 % không muốn đánh trả. Trong chính phủ, một số đòi trừng phạt Iran để không ảnh hưởng đến sức mạnh răn đe của Israel, số khác muốn kiên nhẫn hơn trong lúc đang được quốc tế ủng hộ. Hơn nữa, nếu đánh Iran còn phải đối phó với Hamas ở phía nam, Hezbollah và Syria ở phía bắc.

Các nhà bình luận đề ra một số giải pháp, như đánh vào các đoàn xe chở vũ khí cho Hezbollah hay các vị trí quân sự của Iran ở Syria, hoặc các căn cứ của phiến quân Houthi ở Yemen đang đe dọa lưu thông trên Hồng Hải. Cũng có thể tấn công tin học vào các nhà máy điện để Teheran chìm trong bóng tối, giao thông rối loạn...Hồi cuối năm ngoái, ba phần tư số trạm xăng ở Iran bị tê liệt vì bị một sự cố máy tính bí ẩn. Một loạt quan chức cao cấp của Vệ binh Cách mạng Hồi Giáo có thể rơi vào tầm ngắm của Mossad. Theo truyền thông Israel, tướng Amir Ali Hajizadeh, tư lệnh không quân, được cho là đầu não của các vụ tấn công bằn hỏa tiễn và drone, đứng đầu danh sách đen này.

Iran tấn công theo cách của Nga ở Ukraina nhưng thất bại

Ở góc độ quân sự, Iran đã sử dụng cùng phương pháp với Nga ở Ukraina, nhưng kết quả lại khác biệt. Hàng trăm drone và hỏa tiễn do Iran bắn sang vấp phải hệ thống phòng không vô cùng hiệu quả của Nhà nước Do Thái cùng với các đồng minh.

« Tiếng ồn của các drone Shahed, công cụ khủng bố, đều như nhau trên bầu trời Trung Đông hay châu Âu ». Trên mạng xã hội X hôm 14/04, tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky lên án Iran, đồng thời so sánh với những gì mà đất nước ông phải chịu đựng suốt hai năm qua. Trên thực tế, rõ ràng Teheran bắt chước cách thức của Matxcơva ở Ukraina khi vạch kế hoạch tấn công Israel. Trước khi bắn đi đợt hỏa tiễn, Iran phóng sang hàng loạt drone để làm bão hòa hệ thống địa-không của đối phương. Hai nhà nghiên cứu Brian Carter và Frederick W. Kagan ghi nhận các drone được phóng sang rất lâu trước đó, với hy vọng đến mục tiêu cùng lúc với các hỏa tiễn đạn đạo và hành trình.  Nga đã nhiều lần dùng cách này.

Tuy vậy chỉ có từ 5 đến 7 trong số 110-120 hỏa tiễn đạn đạo tới được Israel, toàn bộ drone và hỏa tiễn hành trình đều bị tiêu diệt trước khi đến được mục tiêu. Để so sánh, Ukraina chỉ chặn được phân nửa số hỏa tiễn đạn đạo của Matxcơva, và ba phần tư số drone, hỏa tiễn hành trình - dễ chặn hơn vì bay chậm. Le Monde ghi nhận sự khác biệt này là do số lượng và chất lượng vượt trội của hệ thống phòng không Israel. Phải đối phó với vô số vụ bắn rốc-kết của Hamas và Hezbollah từ đầu những năm 2000, Nhà nước Do Thái đã phát triển hệ thống địa-không nhiều lớp hoàn chỉnh, gồm Vòm Sắt cho hỏa tiễn tầm ngắn và hệ thống Arrow để đối phó với hỏa tiễn tầm xa. Một tổ hợp phòng không tốt nhất thế giới, theo giới quân sự.

Nếu đồng minh  yểm trợ Kiev như với Tel Aviv ?

Bên cạnh đó là sự hỗ trợ của các đồng minh. Một số lớn bị các hỏa tiễn không đối không từ các chiến đấu cơ Mỹ, Anh cất cánh từ Jordanie, Irak bắn hạ. Hoa Kỳ tiêu diệt trên 80 drone và ít nhất 6 hỏa tiễn đạn đạo Iran.Pháp không cho biết chi tiết, nhưng theo Le Monde, có sự tham gia của sáu chiếc Rafale tại căn cứ không quân ở Jordanie trong khuôn khổ chiến dịch « Chammal » chống lại tổ chức Nhà Nước Hồi Giáo.

Địa lý cũng đóng một vai trò. Iran nằm cách Israel hơn 1.000 kilomet, còn Nga ở sát bên Ukraina. Israel và đồng minh có thời gian để phát hiện và xác định quỹ đạo của hỏa tiễn Iran, còn Ukraina thì không. Vả lại vì đã biết trước, nhiều phi cơ tiếp liệu Mỹ có mặt trong khu vực để giúp các tiêm kích có mặt trên không trong thời gian cần thiết.

Đối với Kiev, thất bại của Iran chứng tỏ có thể chống lại các vụ oanh kích hàng loạt đã phá hoại 80 % mạng lưới điện của Ukraina trong những tuần qua, nhưng với điều kiện có đủ hỏa tiễn địa-không cần thiết và các chiến đấu cơ hiện đại, trang bị hỏa tiễn không đối không hiệu quả. Đây cũng chính là những gì Kiev không ngừng đòi hỏi từ nhiều tháng qua.

Teheran và chiếc bẫy vừa sập xuống

Le Monde nhận định chiếc bẫy « thống nhất các mặt trận » đã khép lại với Iran. Tuy Hamas kêu gọi, Teheran từ chối đối đầu trực diện với Nhà nước Do Thái, chủ trương « kiên nhẫn chiến lược ». Iran cho rằng Israel sẽ thất bại, do đang trong ngõ cụt về quân sự ở Gaza và bị cô lập trên trường quốc tế.

Nhưng Nhà nước Do Thái đã buộc Teheran ra khỏi vùng xám, lâu nay vẫn đứng sau giựt dây các tổ chức tay sai. Israel dồn Iran vào chân tường, với việc tấn công vào lãnh sự quán ở Damas làm 7 người chết trong đó có 2 tướng Vệ binh Cách mạng Hồi Giáo. Teheran phải chọn lựa, hoặc đáp trả với nguy cơ phải trực tiếp chiến đấu với Israel, hoặc mất đi uy tín trước các đồng minh.

Nước Cộng hòa Hồi giáo tìm kiếm lối thoát thông qua con đường ngoại giao. Những thông điệp được trao đổi với Hoa Kỳ qua trung gian Thụy Sĩ. Một nhà quan sát cho biết, « Iran nghĩ rằng Mỹ có thể gây sức ép lên Israel, nhất là ở Hội Đồng Bảo An, qua việc lên án cuộc tấn công vào cơ sở ngoại giao, hoặc bảo đảm sẽ không có những vụ khác nhắm vào lợi ích của Iran tại Syria – điều mà Mỹ không thể thực hiện ». Đòi hỏi này từ một chế độ mà khi mới ra đời năm 1979 đã bắt các nhà ngoại giao Mỹ làm con tin có vẻ quá đáng.

Cuộc oanh kích của Iran thực sự nguy hiểm cho an ninh của Israel đã thất bại nhờ sự can thiệp của liên minh quân sự hình thành xung quanh Washington, Luân Đôn, Paris và một số đối tác Ả Rập. Vụ tấn công khiến phương Tây siết chặt đoàn kết với Nhà nước Do Thái, đào sâu hố ngăn cách với một số quốc gia trong khu vực. Một chuyên gia nhận xét cho tới nay, Iran vẫn thủ lợi trước tình hình hỗn loạn trong khu vực. Nhưng nay Teheran đành trưng ra khuôn mặt hòa dịu, với hy vọng Israel sẽ không tấn công vào lãnh thổ mình. Trong trường hợp ngược lại, sẽ là « giờ của sự thật » đối với chiến lược quốc phòng dựa vào các mạng lưới dân quân tay sai.

Tâm trạng cay đắng của Ukraina

Trong khi mọi chú ý đang đổ dồn về phía Trung Đông, Le Monde nhận thấy Ukraina « cảm giác bị coi là hạng hai, được giúp đỡ ít hơn ». Sự tham gia tích cực của Hoa Kỳ, Anh, Pháp để bảo vệ Israel trước Iran tạo ra tâm trạng cay đắng nơi người Ukraina, hàng ngày phải chịu đựng những cuộc oanh tạc khốc liệt của Nga suốt hai năm qua.

Một làn sóng đắng cay lan tràn sau khi các đồng minh của Israel can thiệp một cách vô cùng nhanh chóng. Dân biểu Bohdan Yaremenko, cựu chủ tịch ủy ban đối ngoại của Quốc hội Ukraina, nhìn nhận tất nhhiên người Ukraina quan sát cách thức xử sự khác nhau, và « rất khó chấp nhận bị coi là một đối tác hạng hai ». Trên mạng xã hội, Vitaliy Deynega, người sáng lập tổ chức nhân đạo Come Back Alive (Sống sót trở về), nhận xét « Mạng sống của người Ukraina ít giá trị hơn của người Israel ». Tổng thống Ukraina cũng không giấu đi nỗi niềm. Tối thứ Hai khi nói chuyện với quốc dân, ông tuyên bố : « Khi hỗ trợ Israel, thế giới tự do đã chứng tỏ một sự đoàn kết như vậy hiệu quả đến 100 %. Hành động tương tự có thể bảo vệ Ukraina ».

Tâm trạng u uẩn càng gia tăng khi gần đây nhiều nhà máy nhiệt điện và thủy điện của Ukraina đã bị bom Nga phá hủy hay làm hư hại, tổng thống Ukraina không ngừng kêu gọi viện trợ hệ thống phòng không, nhưng hiện chỉ mới có Đức loan báo gởi thêm một giàn Patriot. Phó giám đốc think tank New Europe Center, Sergiy Solodkyy, lo ngại vì lực lượng Ukraina không chỉ thiếu chiến đấu cơ và lá chắn tên lửa, mà tiền tuyến rất cần những vũ khí thông thường như đạn pháo. Theo ông, sự thiếu quyết tâm của phương Tây có thể tạo ra « tâm trạng bị bỏ rơi hay bị quên lãng » nơi người Ukraina. « Đó là một thảm họa, tôi tin rằng hiện đang là cảm xúc chung ». Đối với Bohdan Yaremenko, dân biểu đảng cầm quyền, « Ukraina đang kiệt lực ».

Cầm cự bằng drone do các quỹ từ thiện mua tặng

Từ nhiều tháng qua, viện trợ quân sự 60 triệu đô la của Hoa Kỳ vẫn bị Quốc hội chặn lại. Volodymyr Zelensky cảnh báo, không có sư trợ lực này « Ukraina sẽ thua trận ». Sự chậm chạp của phương Tây gây hậu quả trực tiếp trên mặt trận, trong lúc Ukraina đang thiếu đạn và khó tuyển được tân binh.

Dân biểu Yaremenko nói, cần phải bảo đảm được rằng tham gia quân đội không có nghĩa là « một đi không trở lại ». Vitaliy Deynega của Come Back Alive cho biết hiện nay phương tiện chính của Ukraina để cầm cự là những drone do các tổ chức từ thiện mua tặng. Cựu thứ trưởng quốc phòng nói: « Đó là một trong những lý do chính khiến chúng tôi không thua trận. Trong sáu tháng qua, Ukraina đã chứng tỏ đã buộc Nga phải trả cái giá đắt dù không có viện trợ phương Tây, tuy nhiên thiệt hại cũng nặng nề ». 

Tướng Oleksandr Syrsky báo động lực lượng Ukraina ít ỏi phải đối phó với các đợt tấn công của Nga tại nhiều điểm. Ông viết trên mạng Telegram: « Tình hình mặt trận phía đông xấu đi nhiều trong những ngày gần đây ». Matxcơva đang tập trung vào thành phố mỏ nhỏ bé Tchassiv Yar nằm cách Bakhmut 15 kilomet. Thủ tướng Cộng hòa Sec cho biết đã tìm được 300.000 đạn pháo, và 180.000 quả đạn « sẽ được chuyển đến mặt trận Ukraina trong những tháng tới ».

Lần đầu tiên từ 11 năm, Việt Nam bán đấu giá vàng thỏi

Theo Les Echos, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam sẽ quay lại với phương thức không dùng đến từ 11 năm qua, là bán đấu giá vàng thỏi. Lý do là sự khác biệt giá cả giữa thị trường nội địa và quốc tế. Giá bán trong nước đã tăng 16 % trong năm qua, cao hơn hẳn giá thế giới. Vào đầu tuần, giá một lượng vàng đã lên đến 3.420 đô la. Và từ cuối 2023, một lượng – đơn vị tính toán tương đương 37,8 gam hay 1,21 once – kim loại quý này thường xuyên cao hơn thị trường thế giới gần 1.000 đô la.

Nhật báo kinh tế dẫn nguồn từ báo chí trong nước cho biết, dưới sự thúc giục của thủ tướng Phạm Minh Chính nhằm chấn chỉnh lại tình hình, Ngân hàng Nhà nước quyết định cho bán đấu giá. Hồi năm 2013, có 76 cuộc đấu giá đã được tổ chức, bơm vào thị trường 69,9 tấn vàng thỏi. Lần này việc đấu giá sẽ được loan báo trước một ngày, người tham gia phải đặt cọc trước 17 giờ. Chỉ có các ngân hàng và tổ chức được phép mua bán vàng thỏi với Ngân hàng Nhà nước mới được đấu giá, và hiện chỉ có 15/26 đơn vị đáp ứng được yêu cầu.