Tranh luận ở Ý : Pizza có dứa còn đáng được gọi là pizza ?

Ẩm thực truyền thống của Ý nổi tiếng khắp thế giới với món bánh pizza, hợp với nhiều khẩu vị nhờ các thành phần đa dạng được nướng trên mặt bánh. Thế nhưng, trong mắt của nhiều người Ý, bánh ''pizza Hawaii'' gồm sốt cà chua, phô mai mozzarella, thịt giăm bông và nhất là vài khoanh dứa, không đáng được gọi là pizza của Ý.

Ảnh minh họa : Một phụ nữ cầm tấm bảng ghi "Chỉ có quả dứa trong bánh pizza là đi ngược lại thiên nhiên" trong cuộc tuần hành Milan Pride 2019, ngày 29/06/2019 tại Milan, Ý. AFP - MIGUEL MEDINA

Cuộc tranh cãi này, theo báo Le Figaro, đã có từ nhiều thập niên qua, tưởng chừng đã hạ nhiệt, nay bỗng dưng bùng phát trở lại với trường hợp của Gino Sorbillo, đầu bếp trứ danh người Ý. Xuất thân từ một gia đình chuyên làm pizza gốc Napoli, đầu bếp Gino Sorbillo đã châm ngòi cuộc tranh luận hồi đầu tháng 01/2024, khi thông báo trên tài khoản Instagram của mình là sẽ đưa món pizza Hawaii (có dứa) vào trong thực đơn các quán ăn gia đình.

Vụ việc này ban đầu thu hút sự chú ý của giới truyền thông Ý, rồi sau đó càng gây nhiều tiếng ồn thông qua các bài phỏng vấn trên báo Times và đài truyền hình CNN, chủ yếu cũng vì Gino Sorbillo không phải là kẻ vô danh tiểu tốt. Anh là người thừa kế của một trong những gia đình chuyên làm bánh pizza lâu đời nhất ở Napoli. Trong vòng nhiều thế hệ, các tay thợ làm bánh nhà Sorbillo được xem như bậc thầy và hiện có khoảng 20 nhà hàng nổi tiếng của dòng họ này trên khắp lãnh thổ nước Ý. Vần đề ở đây là pizza Hawaii (có dứa) có thể rất thịnh hành ở Bắc Mỹ, nhưng lại bị người dân vùng Napoli ghét bỏ cực kỳ, xem sự kết hợp ''mằn mặn ngòn ngọt'' này là một điều cấm kỵ. 

Thịnh hành ở Mỹ, bị coi thường ở Ý

Món bánh pizza Hawaii đã ra đời vào năm 1962 tại quán ăn The Satellite ở thị trấn Chatham-Kent, bang Ontario, Canada, theo cách chế biến của một đầu bếp người Hy Lạp, ông Sam Panopoulos. Gợi hứng từ các món ăn chua ngọt của người Hoa, ông Panopoulos đã thử nghiệm kết hợp giăm bông, thịt xông khói với phô mai, sốt cà chua và dứa. Công thức này sau đó đã trở nên khá phổ biến ở nhiều tiệm bánh pizza trên khắp thế giới. Sự tương phản giữa vị chua của nước sốt, vị ngọt của dứa và vị mặn của thịt nguội khiến nhiều thực khách thực sự bất ngờ. 

Có người rất thích món pizza này nhưng cũng có nhiều người rất ghét. Cũng có trường hợp thực khách ban đầu không thích lắm vì ăn chưa quen miệng, nhưng sau đó càng ăn họ cảm thấy càng mê. Nguồn gốc cái tên "Hawaii" cũng không có gì đặc biệt cho lắm. Tên của pizza chẳng có liên quan gì với hải đảo ở Thái Bình Dương của Mỹ : Đầu bếp Hy Lạp Panopoulos đã đơn giản chọn cái tên Hawaii, theo nhãn hiệu dứa đóng hộp mà ông dùng để làm bánh vào thời bấy giờ. 

Khi món pizza Hawaii từ Canada du nhập vào châu Âu vào những năm 1980 thông qua các dây chuyền cửa hàng bán thức ăn nhanh, nhiều người Ý đã kịch liệt phản đối, nhất là cư dân vùng Napoli, được xem là chiếc nôi của các món bánh pizza đảm bảo là đặc sản truyền thống ''Specialità Tradizionale Garantita''. Nổi tiếng nhất là pizza margherita (gồm cà chua, phô mai mozzarella, húng quế) và pizza marinara (cà chua, tỏi tươi, rau thơm oregano). 

Khi Gino Sorbillo từ Napoli thông báo đưa vào thực đơn nhà hàng gia đình (nằm trên đường Via dei Tribunali) món pizza có phủ dứa tươi cháy cạnh, phô mai hun khói provola, phô mai tươi trộn sữa dê cacioricotta, một chút dầu ô liu và húng quế (với giá 7 euro), đầu bếp người Ý đã tạo ra một làn sóng phản đối, phẫn nộ, với hàng trăm lời chỉ trích đăng trên tài khoản Instagram của anh. Nhưng dường như điều đó không làm cho Gino Sorbillo chùn bước, đầu bếp Ý có ý định đi tới cùng, dù gây nhiều tiếng ồn trên mạng xã hội. 

Trả lời phỏng vấn đài CNN, Gino Sorbillo cho biết anh muốn đi ngược lại với những thành kiến về mặt ẩm thực. Mặc dù ban đầu bản thân anh cũng không tin rằng pizza mặn có thể bỏ thêm dứa, nhưng sau khi ăn thử rồi thì anh mới cảm thấy thú vị trong việc tìm thế cân bằng giữa hai vị mặn và ngọt. Đầu bếp Sorbino vẫn xem mình là một người thích gìn giữ truyền thống, nhưng một đầu bếp vẫn phải tò mò, trí óc cần sự thông thoáng cởi mở, nếu muốn duy trì tính sáng tạo khai phá. Theo anh, trong khoảng 5 năm gần đây, đã xuất hiện nhiều thành phần nguyên liệu mới ít khi nào được sử dụng trong làng ẩm thực. Ngày nay, các nhà làm bánh pizza sử dụng thịt giăm bông xông khói alto-adige, bột ô liu, quả hồ trăn thái mỏng, phô mai mozzarella dưới dạng kem nhuyễn. Vậy thì tại sao không khám phá lại sự kết hợp của phô mai với dứa ? 

Thủ tướng Canada lên tiếng trong vụ pizzagate đầu tiên 

Dù gì đi nữa, cuộc tranh luận đã lan truyền rộng rãi trên các phương tiện truyền thông Ý và vẫn chưa có dấu hiệu dập tắt trên mạng xã hội. Theo báo Le Figaro, đây không phải là lần đầu tiên có một vụ ''pizzagate'' liên quan đến món pizza dứa. Vào đầu năm 2017, tổng thống Iceland Gudni Johannesson, nhân một chuyến viếng thăm trường học, từng nói rằng : Nếu có quyền, ông sẽ cấm hẳn việc cho thêm dứa vào pizza. Dù là nói thật hay nói đùa, tuyên bố này đã dẫn đến một cuộc tranh luận sôi nổi trên mạng xã hội giữa người bênh kẻ chống. Đến nỗi thủ tướng Canada Justin Trudeau trên Twitter (tiền thân của X) tuyên bố rằng ông vẫn ủng hộ món pizza Hawaii, một món ăn ra đời tại bang Ontario, Canada. 

Hơn sáu thập niên sau ngày ra đời, món pizza có dứa vẫn là một trong những loại pizza yêu chuộng nhất của nhiều thực khách ở Úc hay tại Mỹ. Ngược lại tại nhiều tỉnh thành ở miền nam nước Ý, ngay cả các quán bán thức ăn nhanh cũng không dám đưa món này vào thực đơn, vì sợ bị phản đối, mang tiếng xấu để rồi bị ế khách. 

Rốt cuộc, rất khó thể nào định nghĩa ''pizza có dứa'' là món của xứ nào ? Đây là một món ăn chế biến bởi một đầu bếp Hy Lạp nhưng định cư ở Canada, gợi hứng từ món ăn Trung Quốc, dùng trái cây của Nam Mỹ, nhưng lại đặt tên theo một địa danh của Hoa Kỳ : một nồi ''lẩu văn hóa'' có thể hợp gu người Mỹ nhưng lại hơi "khó nuốt" với người Ý. Nghịch lý thay ! Bánh Pizza mang tên hòn đảo trên biển Thái Bình nhưng lại gây biết bao ''sóng gió''.